Achtergrond: Vrijdenken is humanisme op atheïstische grondslag

De vrijdenkersvereniging is ontstaan en gegroeid als een strijdgroep voor vrijheid van meningsuiting. Tegenover dogmatisme en autoriteit stelt het vrijdenken twee eenvoudige uitgangspunten, namelijk dat (1) alle meningen en uitspraken, inclusief dogma’s, wetenschappelijk te toetsen en onderzocht moeten kunnen worden en dat (2) de autoriteit van kerk en staat vervangen moet worden door individuele autonomie en volkssoevereiniteit.

In een later stadium werd de vrijdenkerij ook sociaal actief. Socialisten, liberalen, anarchisten en radicale democraten werden erdoor geïnspireerd en aangemoedigd. Na de Tweede Wereldoorlog bleef het georganiseerde vrijdenken bestaan in de vorm van een kleine groep die zich niet aansloot bij de hoofdstroom van het Nederlandse humanisme. De atheïstische kerngedachte van de vrijdenkers was het breekpunt en tot op heden is daar een brug die niet wordt overgegaan.

Inleiding: Waarom een manifest?

Het gaat op veel punten goed met Nederland. Zo is Nederland een democratische rechtstaat waarin een groot deel van de vrijdenkersagenda is gerealiseerd, zoals de mogelijkheid tot crematie, buitenkerkelijkheid, het homohuwelijk, abortus, euthanasie, vrouwenstemrecht.

Toch is Nederland op een aantal punten niet de gerealiseerde democratische utopie die het zou kunnen zijn. Zo staat bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting nog bij voortduring ter discussie. Vrijdenken blijft van fundamenteel belang voor het behoud van de open samenleving.

Binnen de Vrije Gedachte wordt er veel gediscussieerd over hoe het met Nederland en de wereld beter kan. Het tijdschrift De Vrijdenker biedt een podium voor deze discussies. Dit manifest is een ongevraagd advies, allereerst bedoeld om mensen aan het denken te zetten. Tevens is dit manifest een beleidsvoorstel aan de politiek.

Vrijdenkers nemen denken serieus en zullen de consequenties van een coherente argumentatie doorgaans tonen in engagement en gedrag.

Actiepunten

Vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte pleit voor de volgende punten:

1.[open samenleving] De Vrije Gedachte pleit voor een zo groot mogelijke ruimte voor individuele vrijheid en de vrijheid van meningsuiting. De vrijheid van meningsuiting is het fundament van de open samenleving. De overheid dient er alles aan te doen om het kader te bieden waarbinnen een ieder zich vrijelijk kan uiten, waarbij diezelfde overheid zich verplicht alle gewenste informatie beschikbaar te stellen om de randvoorwaarden te scheppen waarbinnen het grondrecht gestalte kan krijgen. De overheid dient haar burgers te beschermen tegen (dreiging met) geweld en tegen elke nodeloze inperking van de vrijheid van de burger. In een open samenleving mogen mensen elkaar zelfs kwetsen en beledigen. Wel zijn de wettelijke inperkinggronden op de vrijheid van meningsuiting nodig om de maximale vrijheid van alle individuen te beschermen. Inperkinggronden voor de vrijheid van meningsuiting zijn a) het dreigen met, aanzetten tot of toepassen van fysiek geweld en het verstoren dan wel bedreigen van de openbare orde, of b) het zonder zwaarwegende redenen aantasten van de privacy van personen. Vrijheid van meningsuiting is een noodzakelijke (maar geen voldoende) voorwaarde voor vrijdenken.

2.[wetenschappelijk naturalisme] De Vrije Gedachte pleit voor het verspreiden van een wetenschappelijk verantwoord wereldbeeld. Rationaliteit en de wetenschappelijke methode sluiten heel veel uit: religie, New Age, het paranormale. Vrijdenkers nodigen iedereen uit tot het vrije denken en de bevrijding van dogma’s, onwaarheden, onzin en leugens. De overheid dient er veel aan te doen om wetenschappelijke kennis en methodiek aan een breed publiek bekend te maken en daarmee een bres op te werpen tegen bijvoorbeeld creationisme, Intelligent Design, kwakzalverij (zoals homeopathie, gebedsgenezing), het piramidespel, et cetera. Vrijdenken leidt tot vrijheid.

3.[laïcisme] Afschaffing van Artikel 23 lid 7 van de grondwet. Kerk en staat dienen strikt gescheiden te zijn. De overheid dient geen religieuze of levensbeschouwelijke instellingen te subsidiëren of te bevoorrechten. Alle kinderen hebben het recht om gevrijwaard te blijven van irrationele, religieuze indoctrinatie. Ouders kunnen weliswaar buiten school hun kinderen proberen in een bepaalde religie groot te brengen, openbaar seculier onderwijs biedt kinderen een ontsnappingsmogelijkheid. Het vrijdenken staat pal voor de vrijheid van godsdienstkeuze en vrijheid van meningsvorming. Deze vrije keuze is onverenigbaar met indoctrinatie van het kind met het geloof van de ouders en onderwijzers. Subsidie aan bijzondere universiteiten moet eveneens ingetrokken worden. Ook verdienen religieuze universiteiten geen wetenschappelijke status, immers als de religieuze signatuur geen inhoud heeft kan die beter worden afgeschaft om misverstanden te voorkomen; en als de religieuze signatuur wel inhoud heeft, dan dient deze sowieso te worden afgeschaft.

4.[meer laïcisme] Het schrappen van artikel 6 uit de grondwet en artikel 18 uit de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. Religie verdient geen bijzondere bescherming boven bijvoorbeeld sport en cultuur. Artikel 6 van de Grondwet (‘Ieder heeft recht zijn godsdienst of levensbeschouwing individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet.’) is overbodig. Het recht op vrijheid van meningsuiting en het recht op vergadering bieden genoeg ruimte voor het belijden van een religie. Op deze manier wordt voorkomen dat religie een bevoorrechte positie krijgt waardoor intolerantie en fundamentalisme binnen de constitutionele democratie mogelijk zijn.

5.[moraal] De cirkel van de moraal moet groter, inclusief dieren, toekomstige generaties en mensen in andere landen. De Vrije Gedachte pleit voor kosmopolitisme, en tegen nationalisme. Iedereen die wil zien kan zien dat de wereld niet rechtvaardig is en dat het bovendien onverantwoord is om zo te consumeren als in Nederland het geval is. Niet alleen moet de overheid zich inspannen voor een rechtvaardiger, duurzamer, diervriendelijker samenleving op nationaal en internationaal niveau, ook zullen individuen hun eigen verantwoordelijkheid moeten nemen. De Vrije Gedachte pleit voor internationale aanvaarding van diervriendelijke regelgeving over voeden, fokken, stallen, vervoeren, vaccineren en slachten van dieren. De Vrije Gedachte bepleit daarom een zo spoedig mogelijke (mondiale) afschaffing van de bio-industrie en voor een verbod op ritueel slachten.

6.[moreel individualisme] Het individu mag niet onderworpen worden aan de groep. Staand in de traditie van de Verlichting nemen vrijdenkers het individu serieus. Geen enkele groep heeft het recht om een individu dwars te zitten. Dit recht komt, binnen de marges van de wet, alleen de staat toe. De staat moet individuen die willen ontsnappen uit de greep van de groep voldoende steun en veiligheid bieden, zoals al gebeurt in ‘Blijf van mijn lijf’ huizen. Zo moet het in Nederland mogelijk zijn om zonder gevaar voor lijf en leden uit het geloof te treden. De Vrije Gedachte heet afvallige gelovigen, inclusief afvallige moslims, van harte welkom bij de vereniging.

7.[lichamelijke integriteit] De Vrije Gedachte staat pal voor de bescherming van lichamelijke integriteit. De Vrije Gedachte is dan ook faliekant tegen besnijdenis (of andere vormen van genitale verminking), zowel van meisjes als van jongens, en benadrukt het recht op bescherming van lichamelijke integriteit. Vrouwenhandel, kinderhandel, (verkapte) slavenhandel en gedwongen prostitutie dienen bestreden te worden. (Vrijwillige zelfversiering dan wel zelfverminking door volwassenen op basis van een weloverwogen geïnformeerde keuze is de eigen verantwoordelijkheid van het individu).

8.[zelfbeschikkingsrecht] De Vrije Gedachte pleit voor een verdere ontwikkeling en liberalisering van de abortus- en euthanasiewetgeving. Het vrijwillige levenseinde is nog lang niet breed geaccepteerd. Hulp bij zelfdoding kan nog steeds tot vervolging leiden. De Vrije Gedachte streeft een liberalisering van de regelgeving en de praktijk na waarbij het recht op zelfbeschikking van het individu centraal komt te staan. Het recht op zelfdoding – ook zonder medische noodzaak of omstandigheden – dient onverkort te worden erkend.

9.[kosmopolitisme] De Vrije Gedachte dringt er bij de overheid op aan om bij het buitenlands beleid de scheiding tussen kerk en staat als speerpunt van actie te maken, samen met democratisering en het respecteren van mensenrechten. Vrijdenken en humanisme zijn niet aan één cultuur of natie gebonden, het gaat om een universalistische, kosmopolitische ideologie. Het vrijdenken, cq het humanisme op atheïstische grondslag, streeft naar kosmopolitische (morele, sociale en juridische) rechtvaardigheid en vrijheid van alle individuen ongeacht hun achtergrond. Dit kosmopolitisch humanistisch streven dient als uitgangspunt voor buitenlands beleid.