Jan Hoving, voorzitter van De Dageraad in het interbellum, is geboren te Frederiksoord op 5 juni 1877 en overleden te Halfweg op 27 mei 1939. Hij was de zoon van Roelof Hoving, dorpswinkelier en koopman, en Karolina Johanna Plaat. Op 29 oktober 1902 trad hij in het huwelijk met Alberta Adriana Hack, met wie hij twee dochters en een zoon kreeg. Dit huwelijk werd ontbonden op 31 mei 1915. Op 22 juli 1915 hertrouwde hij met Bernardina van Grunsven, met wie hij twee zoons kreeg.
Bron: bwsa.

Jan Hoving werd geboren in 1877. Hij behoorde tot het slag gedreven mensen dat zijn onuitwisbare stempel heeft gedrukt op het (zoals we het nu noemen ; vooroorlogse) vrijdenken, dat hij tot zijn dood, in 1939, onder meer als voorzitter van de vrijdenkersvereniging De Dageraad, met hart en ziel diende. Wat mij in hem aantrekt is, naast het feit dat hij autodidact was en dus zelf zijn weg ‘op naar het licht’ heeft gebaand, vooral zijn onvermoeibaar verbreiden van het vrijdenken en zijn onverschrokken bestrijden in woord en geschrift van fascisme, nazisme en antisemitisme. 

Voordien trok hij, hoewel zelf afkerig van homoseksualiteit, uiterst fel van leer tegen de ‘zedenwet’ uit 1911 die homoseksualiteit na honderd jaar weer strafbaar stelde in ons land. Deze wet was gemaakt door de Rooms-Katholieke minister Regout. Hiermee toonde Hoving zich een waarachtig vrijdenker: je hoeft het niet met iemand eens te zijn om je hard te maken voor het onvervreemdbare recht van die ander om in vrijheid naar eigen aard en opvattingen te leven en te sterven.

Eén zinsnede vooral is mij bijgebleven uit zijn boek ‘Levensherinneringen van een vrijdenker – allerlei lui’, uit 1938: ‘Het centrale religieuze vooroordeel bestaat in het geloof, dat er slechts één waar religieus geloof kan zijn.’ Uiteraard hadden andere vrije denkers dit in hun eigen woorden al eerder betoogd, maar de formulering van Hoving vind ik nog steeds de chicste weerlegging van het geloof.

De VRO (Vrijdenkers Radio Omroep) maakte in de jaren ’30 gretig gebruik van Hoving’s heldere denken en taalvaardigheid om nazistisch en antisemitisch vuil weg te spoelen. De Haagsche Post prees de VRO en Hoving in 1936 als degene ‘…die zich het eerst tegen de rassenhaat keerde, toen alle grote omroepverenigingen verstek lieten gaan.’ De NSB speelde zijn weerzinwekkende rol dan ook met verve. Knokploegen van deze partij verstoorden bijeenkomsten van De Dageraad en uiteindelijk wist Hitler’s schoothondje, samen met de Katholieken, de Christelijke minister De Wilde zover te krijgen de VRO op 30 december 1936 te verbieden wegens ‘belediging van een bevriend staatshoofd’. Hoving had het ‘geluk’ al in 1939 te overlijden, zodat hij niet, zoals elf miljoen andere ‘Untermenschen’, door datzelfde staatshoofd en diens trouwe trawanten ausradiert kon worden.

http://www.iisg.nl/bwsa/bios/hoving.html
zie ook De Vrijdenker juli / augustus 2017

Eduard Douwes Dekker (Amsterdam, 2 maart 1820 – Nieder-Ingelheim, 19 februari 1887) was een Nederlands schrijver en vrijmetselaar, bekend onder het pseudoniem Multatuli.

Eduard Douwes Dekker werkte als ambtenaar in Nederlands-Indië (het tegenwoordige Indonesië), waar, toen hij er op 19-jarige leeftijd aankwam, naar eigen zeggen zijn ‘ziel ontwaakte’, maar waar hij ook de vele wantoestanden zag onder verantwoordelijkheid van het Nederlandse koloniale bewind. Zijn bekendste werk is de kaderroman Max Havelaar, waarin hij – op basis van zijn eigen ervaringen – de behandeling van de plaatselijke bevolking door Nederlandse en Nederlands-Indische bestuurders aan de kaak stelde. In dit boek koos Dekker het pseudoniem Multatuli, Latijn voor ‘ik heb veel (leed) gedragen’ (multa tuli) en een verwijzing naar een beroemde passage uit de Tristia van Ovidius. Multatuli overleed in Nieder-Ingelheim (Duitsland). In juni 2002 werd de Max Havelaar door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde uitgeroepen tot het belangrijkste Nederlandstalig letterkundige werk aller tijden.

Het Multatuligenootschap stelt zich ten doel de kennis van Multatuli te bevorderen en zijn blijvend belang te onderstrepen. Het beheert het Multatuli-Museum, dat gevestigd is in het geboortehuis van de auteur. De huidige voorzitter is Cees Fasseur.

Multatuli verscheen op het toneel toen de Nederlandse literatuur nog werd beheerst door het protestantse domineesmoralisme; dat dit in de tweede helft van de negentiende eeuw sterk veranderde, is in niet geringe mate aan zijn invloed te danken. In zijn vroegste werk klinkt een sterke echo door van de Romantiek, een beweging die Nederland bijna had overgeslagen. Een blijk daarvan in de Max Havelaar is te vinden in zijn citaten van de vroege Heine en zijn eigen Duitse gedichten in Heines trant. De romantiek zat Multatuli al vroeg in het bloed, getuige o.a. de wens van zijn kinder-alter ego Woutertje Pieterse om Koning van Afrika te worden; zijn romantische instelling laat zich mede verklaren door het feit dat hij zich al vroeg had losgemaakt van zijn protestants-christelijke achtergrond, die in doopsgezinde gedaante al moderner was dan gebruikelijk voor zijn tijd, alsmede door de invloed van Rousseau.

Multatuli neigde in de loop van zijn schrijverschap echter steeds meer naar een atheïstisch-rationalistisch wereldbeeld zoals dat onder invloed van met name de Franse Verlichtingsfilosofen ontstond; aldus streefde hij, in de woorden van Philip Vermoortel[2] naar “een combinatie van hart en verstand”, die zich niet in één bepaald systeem of literaire stroming laat vangen, en waarvoor hij vaak anekdoten uit zijn eigen leven als voorbeeld aanhaalt: bijvoorbeeld het verhaal in de Minnebrieven, dat hij ooit een Amsterdamse gracht in sprong om het keppeltje van een Joods jongetje te redden. Aan de ene kant kan het werk van Multatuli als romantisch-idealiserend gekarakteriseerd worden, aan de andere kant getuigt het van een sterk sociaal engagement dat berust op een realistische beschrijving van de feiten.

Bron: wikipedia.

http://www.multatuli-museum.nl/
http://www.iisg.nl/bwsa/bios/douwes-dekker.html
http://cf.hum.uva.nl/dsp/ljc/multatuli/

https://nl.wikipedia.org/wiki/Eduard_Douwes_Dekker

Baruch de Spinoza (Amsterdam, 24 november 1632 – Den Haag, 21 februari 1677) was een Nederlands filosoof en lenzenslijper, zoon van Portugees-Joodse immigranten. Hij was een van de rationalisten van de vroege moderne filosofie samen met René Descartes en Gottfried Leibniz. Zijn bekendste werk, de Ethica, werd na zijn dood uitgegeven. Baruch de Spinoza wordt meestal Spinoza genoemd, maar soms ook Benedictus de Spinoza, Bento de Espinosa of Bento d’Espiñoza.

Spinoza’s filosofische stelsel begint de traditie van het radicale denken. Spinoza was de eerste die het bestaan van wonderen en het bovennatuurlijke ter discussie stelde. Voor zijn tijd een gevaarlijk uitgangspunt, dat zelfs Hobbes niet aandurfde.[8] Spinoza’s filosofie is deels wel pantheïsme, maar geen panentheïsme. Die personificatie van het Godsbeeld past niet bij Spinoza. Een standpunt dat onder meer blijkt uit de 33e stelling uit het eerste deel van de Ethica,[9] waarin Spinoza zegt dat er van een Goddelijk plan geen sprake kan zijn. Alle dingen zijn bepaald door God, niet door de vrijheid van diens wil, maar door zijn absolute natuur, of onbegrensde macht.

Op het gebied van de politieke filosofie heeft Spinoza grote invloed gehad. In het Theologisch-Politiek Traktaat pleitte Spinoza voor volledige vrijheid van meningsuiting en godsdienstvrijheid, dit in tegenstelling tot zijn tijdgenoten die geloof onderdanig wilden maken aan de staat. Hierdoor werd Spinoza, tezamen met John Locke, de eerste die de principiële tolerantie verdedigde. Spinoza’s grootste bijdrage aan de politieke filosofie is dat hij de tolerantie zodanig definieerde dat deze behalve op geloofsconflicten ook op andere gebieden toepasbaar werd. Spinoza baseerde zich op de kenmerken van de mens. Hierdoor ontstaat er een symmetrische relatie tussen tolereerder en getolereerde. Eerder was deze relatie, onder invloed van onder andere Hobbes, a-symmetrisch.

Spinoza was niet atheïstisch, maar pantheïstisch. De basis van zijn stelsel is zijn Godsopvatting. Hij had echter een heel ander godsbeeld dan de drie grote monotheïstische religies. Deus sive Natura schreef Spinoza, “God oftewel de Natuur”. Zowel atheïsten als pantheïsten hebben geen geloof in een scheppende of interveniërende god.[bron?]. Volgens sommigen is het mogelijk om zowel atheïst en pantheïst te zijn.

Bron: wikipedia.

http://www.despinoza.nl/

https://nl.wikipedia.org/wiki/Baruch_Spinoza