Op 31 oktober is op vierentachtigjarige leeftijd Jo Nabuurs overleden. Jo was een zeer
gewaardeerd lid van De Vrije Gedachte, die ook regelmatig in De Vrijdenker schreef.
Ik leerde Jo in 2002 kennen toen hij als juist gepensioneerd historicus bij de Universiteit voor
Humanistiek inviel als scriptiebegeleider; hij vond het heerlijk om met studenten te werken.
Hij kreeg toen ook een kleine onderzoeksaanstelling bij het Humanistisch Historistisch
Centrum (HHC) . We besloten dat in Jo verband met het naderende honderdenvijftigjarig
bestaan van De Vrije Gedachte een bronnenstudie zou doen naar de vrijdenkers in het
Interbellum. Dat resulteerde in 2003 – ja Jo was een harde en snelle werker – in Vrijdenkers
in verzuild Nederland. De Dageraad 1900-1940. Een bronnenstudie. Het was deel vier in de
serie het Humanistisch Erfgoed en telde 182 pagina’s. Naast een beschrijving van de
geschiedenis van De Dageraad, ging hij in op de activiteiten, tegenstand en repressie en
ethische kwesties. Als bijlage bevat het boek ook korte biografieën van bekende en
onbekende vrijdenkers. Ik weet dat Jo er van genoot om de archieven over de vrijdenkers op
het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam door te ploegen.
gewaardeerd lid van De Vrije Gedachte, die ook regelmatig in De Vrijdenker schreef.
Ik leerde Jo in 2002 kennen toen hij als juist gepensioneerd historicus bij de Universiteit voor
Humanistiek inviel als scriptiebegeleider; hij vond het heerlijk om met studenten te werken.
Hij kreeg toen ook een kleine onderzoeksaanstelling bij het Humanistisch Historistisch
Centrum (HHC) . We besloten dat in Jo verband met het naderende honderdenvijftigjarig
bestaan van De Vrije Gedachte een bronnenstudie zou doen naar de vrijdenkers in het
Interbellum. Dat resulteerde in 2003 – ja Jo was een harde en snelle werker – in Vrijdenkers
in verzuild Nederland. De Dageraad 1900-1940. Een bronnenstudie. Het was deel vier in de
serie het Humanistisch Erfgoed en telde 182 pagina’s. Naast een beschrijving van de
geschiedenis van De Dageraad, ging hij in op de activiteiten, tegenstand en repressie en
ethische kwesties. Als bijlage bevat het boek ook korte biografieën van bekende en
onbekende vrijdenkers. Ik weet dat Jo er van genoot om de archieven over de vrijdenkers op
het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam door te ploegen.
Vrij snel daarna kreeg het HHC van het bestuur van De Vrije Gedachte de opdracht om een
jubileumboek voor De Vrije Gedachte samen te stellen en het jubileumcongres inhoudelijk
voor te bereiden. Samen met Wouter Kuijlman hebben Jo en ik met veel plezier en inzet aan
dit project gewerkt. Dankzij Jo konden we de destijds bekendste historicus van Nederland
Hans Blom voor het boek als mederedacteur aantrekken. Het resulteerde in 2006 in God
noch autoriteit. Geschiedenis van de vrijdenkersbeweging in Nederland, uitgegeven bij Boom.
Het was voor mij een genoegen om samen met de kennis en grondigheid van Jo de bijdragen
van de auteurs te kunnen redigeren.
Een ander succesvolproject dat Jo – toen inmiddels als vrijwilliger bij het HHC – , Esther Wit
en ik heb gedaan was het ontwikkelen van de Humanistische Canon. Ik bezit nog de aan
elkaar geplakte A-3 vellen waarop we in een zeer lange tijdslijn de onderwerpen en personen
zetten die zeker in de canon moesten worden opgezet. Jo was onvermoeibaar om na de
vergaderingen ons per mail te bestoken met zaken die er beslist in moesten.
Ook aan het boek Vrijdenken & humanisme in Nederland dat in 2016 verscheen werkte Jo
mee als lid van de redactieraad en schreef de bijdrage Het Dolhuys (Haarlem) van
krankzinnige naar patient.
Persoonlijk had ik tot zijn overlijden regelmatig mail- en telefooncontact met Jo over mijn
onderzoek werkzaamheden. Jo vond het altijd fijn om mijn teksten van commentaar te
voorzien; en mij leverde het altijd punten voor verandering op. Het leek wel of Jo nooit
ouder werd, fysiek in orde en geestelijk bleef hij tot en met mijn laatste telefoongesprek half
oktober alert.
Boven de overlijdenskaart staat een mooi citaat van Jo: ‘ik heb veel moois in mijn leven
gekend’.
Ik kan aanvullen met dat hij dat graag en gul deelde met anderen, waaronder met mij.
Bert Gasenbeek,
13 november 2020
Oud-directeur Humanistisch Historistisch Centrum
