Zo maar wat vrije gedachten 2

Theïsme en humanisme Ik krijg wel eens de vraag voorgelegd : Kan theïsme en humanisme samengaan? Oftewel, kan een humanist ook godgelovig zijn? Om die vraag te kunnen beantwoorden moet eerst worden vastgesteld wat iemand tot een humanist en wat tot een godgelovige maakt. Een humanist is iemand die de mens centraal stelt. De mens wikt, de mens beschikt! De mens is zijn eigen norm. De humanist bepaalt, naar gelang zijn voortschrijdend inzicht, zijn normen en waarden. Hij heeft een rationele instelling, vrij van dogma's en achterhaalde tradities. De gelovige mens plaats iemand (iets) boven zich die (dat) hij zelf bedacht heeft en die hij alle eigenschappen toedicht die hij zelf niet heeft. Deze god is het ijkpunt waar hij zijn leven naar richt met normen en waarden, uiteindelijk ook door de mens zelf bedacht, maar dan wel vaak van eeuwen en eeuwen geleden. Het is dus duidelijk dat de godgelovige niet vanuit de ratio de werkelijkheid betracht, maar zich terugtrekt in de irrationele wereld van dogma's, onbewezen claims en achterhaalde tradities. Tussen de belevingswereld van zijn geloof en zijn leven van alledag bevindt zich geen brug, die beiden met elkaar verbindt, maar een kloof die oversprongen moet worden. De godgelovige bevindt zich dus ofwel in de ene dan wel in de andere (belevings)wereld. Een milde(?) vorm van schizofrenie dus. Vandaar dat je ook gelovige wetenschappers hebt die het ene moment met baanbrekend onderzoek op het gebied van de evolutie bezig zijn en het volgende moment in hun kerk de beide scheppingsverhalen uit de bijbel (creationisme) belijden. Of je ook humanist kunt zijn en toch gelovig? Er zijn mensen die zich tegelijkertijd humanist én godgelovig noemen. Mij lijkt het een onmogelijke spagaat. Een vrijdenker is in elk geval een atheïstische humanist. Een vrijdenker is wars van metafysische speculatie. Voor hem bestaat er geen transcendent opperwezen die zijn schepsel, de mens, met een bepaalde bedoeling heeft gemaakt, hem richtlijnen voor het leven heeft meegegeven en er op toeziet dat deze worden nageleefd. Voor de vrijdenker bestaat God niet écht. Nooit aangetoond. God is verzonnen. God is een verzinsel. Voor de vrijdenker staat de mens er alleen voor. De vrijdenker is dus een dapper mens. Hij moet van zijn leven maken wat hemzelf goeddunkt in nauwe relatie met zijn medemensen. De vrijdenker is dus ook een sociaal wezen. Wat de vrijdenker niet is, is een godsdienstbestrijder. Ieder mens mag van hem in zijn eigen onzin geloven. Wat hij wél bestrijdt zijn de waarheidsclaims en de voorrechten die godgelovigen voor zich opeisen. Een godgelovige dient zich verre van dé waarheid te houden. Geloven kent geen waarheid, want dan is het geen geloven meer maar kennis. En kennis dient geverifieerd en gefalsifieerd te kunnen worden. En daar valt alles wat je over een god of goden kunt zeggen buiten! Mijn persoonlijke mening is dan ook dat theïsme en humaniteit heel goed samengaan, maar theïsme en humanisme niet. Open school In Ede is in het nieuwe schooljaar, in navolging van een in Den Haag, een ‘open’ school van start gegaan. Daarmee wordt dan geen school bedoeld die van alle kanten te betreden is, maar een school waar je altijd terecht kunt. Permanent open. Het hele jaar door. Een prima idee. Maar al nadenkend over het probleem van schoolgaande kinderen met twee werkende ouders (Buitenshuis natuurlijk. Want sinds de neoliberale hersenspoeling is werk in en rond de eigen woning immers geen werk meer maar hobby. Tenzij het tegen betaling door derden wordt gedaan. Dan is het ineens wel weer werk!) kreeg ik een inval. Je zou ook scholen kunnen oprichten waar de leerlingen een week of zelfs veertien dagen permanent verblijven met volledige kost en inwoning. Een zegen voor de ouders! Het salaris van één van beiden gaat er wel volledig aan op. Maar toch. Ik heb ook al gebrainstormd over een naam voor zo’n revolutionair nieuw instituut. Wat te denken van : kostschool! Wat een land Terwijl werkelijk vrije democraten nog slechts het begrip ‘kroonkurk’ kennen, wordt hier te lande door een grote populatie ‘oranjeklanten’ (statistici houden het zelfs op een meerderheid) nog ‘serieus’ over ‘kroonprins’ gesproken. Waar in een ware democratie ‘vorst’ nog enkel associaties oproept met temperaturen onder nul graden Celsius of de nok van een huis, is in dit ‘toonbeeld’ van democratie de middeleeuwse betekenis van regeerder, van heerser, nog steeds actueel. Wat iemand, die dergelijke antieke termen nog vol overtuiging gebruikt, verder ook zegt of schrijft doet er niet toe. Dergelijke anachronistische toeters zijn toch niet serieus te nemen! Bekendheid Vroeger werd je bekend om wat je schreef. Tegenwoordig schrijf je omdat je bekend bent. Arbeidsmarkt Het zal mij benieuwen wanneer de vakbeweging afschuwelijke neoliberale termen als ‘arbeidsmarkt’ niet meer bezigt. Goederenmarkt, desnoods geldmarkt, prima. Maar arbeidsmarkt? Dat doet mij toch teveel aan dagloners denken. Ik dacht toch dat wij dat ellendige stadium in onze ontwikkeling ver achter ons hadden gelaten. Blijkbaar niet. Democratie of niet. One man, one vote of niet. De menselijke gelijkwaardigheid of niet. Bepaalde groeperingen zijn hard aan het werk werknemers (ook zo’n term: ‘arbeidverschaffers’ zul je bedoelen!) weer hun plaats te wijzen. Als het kapitaal je nodig heeft, heb je je diensten maar aan te bieden. Gaat het wat minder, dan kun je onmiddellijk oprotten. Opgebouwde rechten? Vergeet het maar! Met de pet in de hand wachten tot je weer gevraagd wordt. Oude tijden herleven. Maar mensen zijn geen dingen die je zo maar achteloos aan de kant kunt zetten. Elk mens is immers je gelijke! Zijn wij dan geen democratie? In feite wel. De ellende is dat werknemers, als ze al gaan stemmen, voor een groot deel nog steeds op partijen stemmen die lak aan hun belangen hebben. (Daarin spelen godsgeloof en kerkelijke gezindte nog steeds een dubieuze rol). Ze stemmen op partijen die vinden dat mensen, die daartoe in de gelegenheid zijn, medemensen voor hun karretje mogen spannen. Tot regelrechte uitbuiting aan toe. Marktwerking noemen ze dat. Wat áán je medemensen verdienen, in plaats van mét. Maar hoe dan ook, de pijlen moeten niet alleen op de daders worden gericht, maar vooral ook op hen die het de daders mogelijk maken. De vakbeweging kan protesteren wat ze wil, zolang zij geen meerderheid in het Parlement achter zich heeft, blijft het genadebrood eten wat de machthebbers haar toewerpen. “De wens van de Kamer gaat boven die van de bonden”, zei een minister van reformatorische huize onlangs nog. Links of rechts om, de vakbeweging zal ook een politieke poot moeten hebben, die op de politieke podia niet alleen de rechten van werknemers verdedigt, maar ook machtspolitiek gestalte geeft. Aangezien de ruime meerderheid van de bevolking uit werknemers bestaat, moet dat toch mogelijk zijn. Al kun je je afvragen waarom dat nu al niet gebeurt? Je stemrecht gericht inzetten. Je politiek geen zand in de ogen laten strooien. Weten wie de wolven in schaapskleren zijn en wie écht aan je zijde staan. Het blijft voor veel werknemers heel moeilijk. Mensen die ook in 2009 nog steeds naar hun ‘baas’ gaan, als zij naar hun werk bedoelen. Ik heb er geen vertrouwen in. Hoofdstad Is er een ander land aan te wijzen waarin een stad waar het Parlement, de Regering, de Raad van State, de Hoge Raad en het staatshoofd zetelen niet de hoofdstad is? Ik denk het niet. Nederland is daarin volstrekt uniek. Geen enkel ander land heeft een ‘hoofdstad’ waarin dat alles niet te vinden is Ja, die Nederlandse ‘hoofdstedelingen’ hebben wel een ‘koninklijk paleis’, maar dat is niets meer en niets minder dan hun prachtige stadhuis. Hen door Lodewijk Napoleon ontfutselt en nooit het lef gehad het weer terug te eisen. Laten wij eindelijk eens een eind maken aan die onzin en de werkelijke Nederlandse hoofdstad ook hoofdstad noemen. Namelijk: ’s-Gravenhage oftewel Den Haag! Gerhard Elferink