Vele bewegingen hebben hun eigen symbool. Als je ze ziet, weet je vaak meteen waar een bericht, een demonstratie, een partij, een vereniging, een conferentie etc. over gaat. Zo'n symbool maakt de beweging visueel herkenbaar en daardoor extra effectief. Het symbool van de vrijdenkersbeweging is sinds de 19e eeuw de pensée (Frans voor 'gedachte') of pansy, een driekleurig viooltje (typisch een combinatie van paars, blauw, wit en/of geel) dat ook De Vrije Gedachte voert. Andere bloemen die tot symbool zijn uitgegroeid zijn bijvoorbeeld de klaproos (de vredesbeweging, vooral na het gedicht In Flanders fields the poppies blow uit de Eerste Wereldoorlog; later werd het peace-teken bekender), de rode roos (het socialisme, nog te zien in het logo van bijv. de PvdA; de kleur rood in het algemeen ook) en verscheidene revoluties zoals de Anjerrevolutie (Portugal 1974), de Rozenrevolutie (Georgië 2003), de Tulpenrevolutie (Kirgizië 2005) en de Jasmijnrevolutie (Tunesië 2011). Er bestaan ook meer abstracte en simpele symbolen, zoals de grote religies heel goed hebben weten te verbreiden: iedereen herkent onmiddellijk een christelijk kruis, een islamitische halve maan (vaak met ster) of een joodse davidsster, die dan ook in verschillende nationale vlaggen zijn opgenomen. Daarnaast zijn er weinig ideologieën zo goed in geslaagd om hun teken te propageren als het nationaal-socialisme (hakenkruis/swastika) en het marxisme/socialisme/communisme (hamer en sikkel). In feite zijn ze heel simpel te onthouden en makkelijk te tekenen en dat is waarschijnlijk ook de kracht ervan. Het heeft enige tijd geduurd voordat men ook symbolen uitvond voor atheïsme, en dat is begrijpelijk: hoe kun je nou 'het gebrek aan geloof in iets' visueel weergeven? Uiteindelijk kwam men bij American Atheists (AA) in 1963 op het idee om hun logo, de Atomic Whirl, te baseren op de visualisatie van Rutherfords atoommodel. Tegen die tijd stond het atoom al symbool voor de natuurwetenschap en AA wilde 'erkennen dat de mensheid alleen naar een beter leven kan reiken door het gebruik van wetenschappelijke analyse en vrij en open onderzoek'. Sindsdien zijn er veel nieuwe varianten op gekomen; het huidige logo (1) is een vernieuwde versie van het origineel. Een later ontwerp (2) poogde de atoom en de A te verenigen; het staat stoer, maar is niet makkel 
ijk te onthouden en eigenlijk veel te druk. Mijn eigen voorkeur gaat uit naar een versimpelde versie daarvan (3) die o.a. gebruikt wordt door The Thinking Atheist: de letter A met een bijna gesloten cirkel. De Richard Dawkins Foundation heeft in 2007 met succes een nog simpeler alternatief bedacht en verspreid: de scharlakenrode cursieve ' A' met extra lange linkerpoot (4), die wereldwijd is overgenomen door atheïstische groeperingen en ook is doorgedrongen in het vernieuwde logo van AA. In 1965 hield de British Humanist Association (BHA) een wedstrijd om een symbool te ontwerpen voor het nauw aan atheïsme verwante humanisme. Het winnende ontwerp van Dennis Barrington was de Happy Human, de blije of gelukkige mens, een simpel poppetje in de vorm van een H. Dit beeld is nog veel succesvoller gebleken dan het twee jaar oudere atoom van American Atheists: talloze humanistische groepen ter wereld gebruiken het in allerlei varianten. Er zijn echter nog enkele bewegingen of principes die ondanks hun ouderdom nog steeds geen herkenbaar symbool hebben. Bewegingen of principes die heel sterk staan, soms juist nog veel sterker zouden moeten worden. Vrijheid van meningsuiting is er zo een; hoe zo 
u je dat visualiseren? Er bestaat een heuse " Free Speech Flag", maar die symboliseert niet meer dan de visuele waarden van een bepaalde code waarmee je cd's en dvd's kunt branden en is alleen onder technische nerds enigszins bekend. En eigenlijk is-ie foeilelijk en heeft weinig met meningen uiten te maken, ook al is de oorsprong wel grappig. Ik denk dat we sinds begin dit jaar echter een alternatief hebben: Je suis Charlie. De tekst kun je vertalen en de kleuren kun je aanpassen, maar de Franse zwart-witte tekst staat sinds de aanslag op Charlie Hebdo op 7 januari 2015 wereldwijd symbool voor het recht op vrije meningsuiting. Helaas niet voor iedereen: sommigen zien dat krantje en daarom de leus (ook) als atheïstisch, religiekritisch dan wel antireligieus, decadent en obsceen ('ok niet de tekst zelf maar al die blote cartoons dan'), haatzaaiend in het algemeen en/of racistisch dan wel (hoe kon het ook anders?) "islamofoob". Maar daarover hoeft men het niet wereldwijd eens te zijn; de meeste mensen geen Charlie zijn, zijn sowieso tegen de vrijheid van meningsuiting of willen die zodanig inperken dat heel wat satire en opinies niet meer zouden mogen. Dat een hoop mensen het er niet mee eens zijn, is natuurlijk ook geen hindernis gebleken voor alle andere hierboven genoemde symbolen. De vraag is alleen hoe duurzaam de drie woorden blijven in verband met dit principe. Heel interessant vond ik hoe de IHEU de Happy Human combineerde met Je suis Charlie en het opgeheven potlood, dat ook symbool voor de persvrijheid (vooral van cartoonisten) is geworden. Een ander principe/beweging dat het tot dusver zonder universeel herkenbaar teken heeft moeten stellen is secularisme. De scheiding van kerk en staat en 
de gelijkheid voor de wet zou wereldwijd moeten worden doorgevoerd om te voorkomen dat mensen via de staat door religies worden gediscrimineerd, onderdrukt en vervolgd, maar ook dat gelovigen (zolang ze het privé houden en anderen niet schaden) de vrijheid te gunnen om hun geloof te belijden als zij dat willen. In dit moderne tijdperk van godsdienstoorlogen is zo'n symbool waar mensen van verschillende religies of geen zich onder kunnen verenigen broodnodig. Het zal daarom duidelijk zijn dat een atheïstisch, humanistisch, vrijdenkers- of vrijheid van meningsuitingsymbool hier niet volstaat. Hoewel natuurlijk verwant aan de voorgaande, het is een ander concept en om geaccepteerd te worden moet het dan ook anders uitgebeeld worden. Het is mij opgevallen dat op secularistische betogingen eigenlijk alleen teksten of nationale vlaggen (of andere nationale symbolen) worden gebruikt. Het probleem is dat nationalisme en secularisme lang niet altijd samenvallen, sommige minderheden zo'n vlag niet zullen accepteren en uiteraard dat een landsvlag de grenzen niet overstijgt. Met teksten kom je natuurlijk al aardig ver, die leggen doorgaans helderder uit wat je bedoelt, maar hoe korter hoe krachtiger, je zult vertaalproblemen houden en symbolen zijn nou eenmaal cooler. Ik wil vlaggen en borden met dezelfde secularismetekens kunnen zien van IJsland tot Indonesië! Als iemand een universeel toepasbaar secularismesymbool weet of kan ontwerpen, zou dat fantastisch zijn. Wellicht moet De Vrije Gedachte in navolging van de BHA simpelweg een wedstrijd organiseren, wie weet of dat weer zal resulteren in een teken dat de hele wereld verovert. Hetzelfde geldt overigens voor republicanisme; in 2013 is geëxperimenteerd met gebroken kroontjes, kronen met verbodstekens en de kleur wit, maar het heeft nog niet echt aangeslagen.
ijk te onthouden en eigenlijk veel te druk. Mijn eigen voorkeur gaat uit naar een versimpelde versie daarvan (3) die o.a. gebruikt wordt door The Thinking Atheist: de letter A met een bijna gesloten cirkel. De Richard Dawkins Foundation heeft in 2007 met succes een nog simpeler alternatief bedacht en verspreid: de scharlakenrode cursieve ' A' met extra lange linkerpoot (4), die wereldwijd is overgenomen door atheïstische groeperingen en ook is doorgedrongen in het vernieuwde logo van AA. In 1965 hield de British Humanist Association (BHA) een wedstrijd om een symbool te ontwerpen voor het nauw aan atheïsme verwante humanisme. Het winnende ontwerp van Dennis Barrington was de Happy Human, de blije of gelukkige mens, een simpel poppetje in de vorm van een H. Dit beeld is nog veel succesvoller gebleken dan het twee jaar oudere atoom van American Atheists: talloze humanistische groepen ter wereld gebruiken het in allerlei varianten. Er zijn echter nog enkele bewegingen of principes die ondanks hun ouderdom nog steeds geen herkenbaar symbool hebben. Bewegingen of principes die heel sterk staan, soms juist nog veel sterker zouden moeten worden. Vrijheid van meningsuiting is er zo een; hoe zo u je dat visualiseren? Er bestaat een heuse " Free Speech Flag", maar die symboliseert niet meer dan de visuele waarden van een bepaalde code waarmee je cd's en dvd's kunt branden en is alleen onder technische nerds enigszins bekend. En eigenlijk is-ie foeilelijk en heeft weinig met meningen uiten te maken, ook al is de oorsprong wel grappig. Ik denk dat we sinds begin dit jaar echter een alternatief hebben: Je suis Charlie. De tekst kun je vertalen en de kleuren kun je aanpassen, maar de Franse zwart-witte tekst staat sinds de aanslag op Charlie Hebdo op 7 januari 2015 wereldwijd symbool voor het recht op vrije meningsuiting. Helaas niet voor iedereen: sommigen zien dat krantje en daarom de leus (ook) als atheïstisch, religiekritisch dan wel antireligieus, decadent en obsceen ('ok niet de tekst zelf maar al die blote cartoons dan'), haatzaaiend in het algemeen en/of racistisch dan wel (hoe kon het ook anders?) "islamofoob". Maar daarover hoeft men het niet wereldwijd eens te zijn; de meeste mensen geen Charlie zijn, zijn sowieso tegen de vrijheid van meningsuiting of willen die zodanig inperken dat heel wat satire en opinies niet meer zouden mogen. Dat een hoop mensen het er niet mee eens zijn, is natuurlijk ook geen hindernis gebleken voor alle andere hierboven genoemde symbolen. De vraag is alleen hoe duurzaam de drie woorden blijven in verband met dit principe. Heel interessant vond ik hoe de IHEU de Happy Human combineerde met Je suis Charlie en het opgeheven potlood, dat ook symbool voor de persvrijheid (vooral van cartoonisten) is geworden. Een ander principe/beweging dat het tot dusver zonder universeel herkenbaar teken heeft moeten stellen is secularisme. De scheiding van kerk en staat en de gelijkheid voor de wet zou wereldwijd moeten worden doorgevoerd om te voorkomen dat mensen via de staat door religies worden gediscrimineerd, onderdrukt en vervolgd, maar ook dat gelovigen (zolang ze het privé houden en anderen niet schaden) de vrijheid te gunnen om hun geloof te belijden als zij dat willen. In dit moderne tijdperk van godsdienstoorlogen is zo'n symbool waar mensen van verschillende religies of geen zich onder kunnen verenigen broodnodig. Het zal daarom duidelijk zijn dat een atheïstisch, humanistisch, vrijdenkers- of vrijheid van meningsuitingsymbool hier niet volstaat. Hoewel natuurlijk verwant aan de voorgaande, het is een ander concept en om geaccepteerd te worden moet het dan ook anders uitgebeeld worden. Het is mij opgevallen dat op secularistische betogingen eigenlijk alleen teksten of nationale vlaggen (of andere nationale symbolen) worden gebruikt. Het probleem is dat nationalisme en secularisme lang niet altijd samenvallen, sommige minderheden zo'n vlag niet zullen accepteren en uiteraard dat een landsvlag de grenzen niet overstijgt. Met teksten kom je natuurlijk al aardig ver, die leggen doorgaans helderder uit wat je bedoelt, maar hoe korter hoe krachtiger, je zult vertaalproblemen houden en symbolen zijn nou eenmaal cooler. Ik wil vlaggen en borden met dezelfde secularismetekens kunnen zien van IJsland tot Indonesië! Als iemand een universeel toepasbaar secularismesymbool weet of kan ontwerpen, zou dat fantastisch zijn. Wellicht moet De Vrije Gedachte in navolging van de BHA simpelweg een wedstrijd organiseren, wie weet of dat weer zal resulteren in een teken dat de hele wereld verovert. Hetzelfde geldt overigens voor republicanisme; in 2013 is geëxperimenteerd met gebroken kroontjes, kronen met verbodstekens en de kleur wit, maar het heeft nog niet echt aangeslagen.
