Opportunist Mussolini: de paapse atheïst

Vlak na de invoering van het algemeen kiesrecht in Nederland in 1917/1919 waren veel vrijdenkers sceptisch over de parlementaire democratie: de christelijke partijen hadden aanzienlijk aan stemmers gewonnen. Voordien maakten overwegend onkerkelijke hoogopgeleide mannen uit de steden de dienst uit in de Tweede Kamer. Hoewel de secularisering al enige decennia vorderde, was de overgrote meerderheid van de Nederlanders nog diep gelovig. Sommige vrijdenkers meenden dat de politiek nu overgenomen was door praatjesmakers en volksmenners. Zij kregen in plaats daarvan waardering voor het antidemocratische fascisme, geleid door de fel atheïstische Italiaan Benito Mussolini. Maar die bewondering raakte men snel kwijt toen het fascisme een gewelddadige beweging werd die het katholicisme omarmde. Hoewel Mussolini eerst niets van religie moest hebben, ontdekte hij later dat hij het toch wel handig kon gebruiken om zijn regime in het zeer katholieke Italië te versterken (hetzelfde gold voor zijn principiële republicanisme dat hij verruilde voor zijn opportunistische monarchisme). Paus Pius XI ontving die steun van harte en wist die te verzilveren door met het Verdrag van Lateranen de onafhankelijkheid van Vaticaanstad te bereiken, het rooms-katholicisme tot staatsgodsdienst van Italië te verheffen en er allerlei privileges voor de roomse kerk te verwerven (waaronder veel zeggenschap over het onderwijs en belastingvoordelen) die het verloren had toen het Vaticaan in 1870 werd veroverd door Italiaanse seculiere nationalisten. In 1928 publiceerde Jan Hoving, voorzitter van De Dageraad (de oude naam van De Vrije Gedachte), een rede van Mussolini uit 1904 waarin hij het bestaan van God weerlegde om het opportunisme van zowel Mussolini als de paus aan te tonen.  De titel luidde: Mensch en God. Rede van B. Mussolini gehouden den 26 maart 1904 in het Maison du Peuple van Lausanne ter verdediging van de These: God bestaat niet! Voorzien van een voorwoord door J. Hoving. Hiermee gaf men een krachtig signaal af zich niet meer te willen associëren met en andere ongelovigen te waarschuwen voor  deze machtsbeluste principeloze hypocriet die als atheïst beter zou moeten weten. Ook toen de Vrijdenkers Radio Omroep op 28 september 1928 voor het eerst de gelegenheid kreeg om een uitzending te verzorgen, haalde Hoving fel uit. Zo fel, dat zijn rede over "Mussolini als vrijdenker en onderdrukker van de vrijheid van gedachte" werd onderbroken door de Radio-omroep Controle-commissie. De commissie stelde later dat Hoving 'de Eerste Minister van een met Nederland bevriende natie' had beledigd en de goede naam van 'het Opperhoofd van de Roomsch Katholieke Kerk' aangetast. Gelukkig voor de vrijdenkers werd deze daad van censuur breed veroordeeld door de andere media van links naar rechts en uiteindelijk moest de minister toegeven dat er te snel was ingegrepen.