De afschuwelijke onthoofding van de Franse leraar Samuel Paty op 16 oktober heeft eens te meer laten zien dat de vrijheid van meningsuiting door de daad van een enkeling in gevaar kan komen. Leraren zullen nu wel twee keer nadenken of zij een Mohammed-cartoon willen laten zien aan hun klas, vooral als daar veel islamitische leerlingen in zitten. Dat er veel geschreven is over Paty, waaronder in deze Vrijdenker is belangrijk, ik ga het echter hebben over iets wat een stuk minder aandacht krijgt in de media.
Het is namelijk gemakkelijk om alleen maar naar moslims te kijken die niet tegen godslastering kunnen terwijl godslastering in Nederland nog tot 2014 strafbaar was en het is een mythe dat niemand na het ‘’ezel-proces’’ van Gerard Reve in 1968 meer is veroordeeld. Ook in de rest van Europa, vooral in de jaren 70/80 was het schering en inslag met rechtszaken tegen ‘’godslasteraars’’. Het vaakst kwamen deze processen voor in Oostenrijk, Italië en het VK. Het dieptepunt was in 1985 toen de film Liebeskonzil(1982), gebaseerd op een toneelstuk van Oskar Panizza (1853-1921), werd verboden door de Oostenrijkse regering na een klacht van van de Katholieke Kerk. Een instituut dat de verboden film niet mocht afspelen stapte toen naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) om het verbod aan te vechten. Het EHRM besloot in 1994 met 6 tegen 3 stemmen dat het verbod op de film gerechtvaardigd was omdat het de ‘’religieuze vrede’’ bewaakte. De drie rechters die de minderheid vormden, waren het fel oneens met de uitspraak van de meerderheid. Waar de drie rechters vooral moeite mee hadden was dat de censuur gerechtvaardigd zou zijn omdat een minderheid ‘’agressieve uitingen’’ zou hebben gedaan over de religie van de meerderheid en daarmee niet tolerant zou zijn.
De drie rechters reageerden hierop op met “Moet juist niet een overgrote meerderheid tolerantie hebben voor de uitingen van een minderheid?’’ Het trio vond het vreemd dat katholieken die niet gedwongen werden om de film te zien en ook niet anderszins met de film geconfronteerd werden, wel mochten eisen dat de film verboden werd.
Ik heb mij vaak positief uitgelaten over het EHRM, ook in de Vrijdenker, toch blijf ik dit een van de slechtste beslissingen vinden van het EHRM.
Liebeskonzil was niet de enige film die werd verboden in de jaren 80, zo was de beruchte Monty Python film Life of Brian (1979), die een persiflage was op het leven van Jezus Christus, verboden in Noorwegen, Italië, Ierland, in bepaalde staten in het zuiden van de VS en een aantal gemeentes in het VK.
Het verbod op godslastering is niet iets van de middeleeuwen, het komt nog steeds voor in onze recente Europese geschiedenis. Sterker nog, godslastering is op dit moment verboden in: Duitsland, Polen, Oostenrijk, Finland, Italië, Spanje en Portugal.
Veel westerse landen hebben pas de afgelopen jaren de straffen op godslastering afgeschaft: Engeland (2008), Nederland (2014) IJsland (2015), Noorwegen (2015), Malta (2016), Denemarken (2017), Ierland (2018), Canada (2018), Nieuw-Zeeland (2019) en Griekenland (2019).
In sommige Europese landen lijkt het zelfs de laatste jaren erger te worden met het bestraffen van ‘’godslasteraars’’, zo is in 2016 een man in Duitsland veroordeeld die atheïstische en godslasterlijke stickers op zijn auto had en heeft de Italiaanse stad Saonara in 2019 een boete van €400 gezet op godslastering.
Het meest triest is het echter gesteld in Polen waar de Poolse zangeres Dorata Rabczweska, beter bekend als Doda (1984), in 2012 werd veroordeeld tot een boete van €1100 nadat ze had gezegd dat de bijbel is geschreven door mensen die ‘’wiet rookten en dronken waren’’. Doda blijft haar veroordeling aanvechten en is nu bij het EHRM om haar veroordeling ongedaan te maken. Het proces van Doda schept kansen om een van de grootste fouten van het EHRM ongedaan te maken, namelijk het godslasterings-precedent uit 1994. De Poolse regering maakt niet alleen atheïsten het leven zuur met godslasteringsprocessen maar vooral ook homoactivisten.
Zo gebruiken homoactivisten de regenboogvlag in afbeeldingen van het bekende Poolse schilderij Zwarte Madonna van Czestochowa omdat volgens hen ‘’Jezus en Maria nooit homo’s zouden afwijzen’’. De conservatieve PiS partij was ‘’diep gekwetst’’ en vond dat mensen die de Zwarte Madonna op zo een manier gebruiken ‘’Niet thuishoren in Polen en maar moeten vertrekken’’. Ik denk dat de intolerantie van PiS toch wel bewijst dat de drie rechters in 1994 gelijk hadden dat een meerderheid meer intolerant is als het een minderheid wil censureren dan de ‘’godslasterende’’ minderheid. Deze zomer is de Poolse regering ook begonnen met het starten van rechtszaken tegen mensen die de Zwarte Madonna met regenboogvlag afbeelden. Ook is de Poolse regering homoactivisten aan het aanklagen omdat deze regenboogvlaggen om standbeelden van bekende Polen hebben gedaan. In Polen is het namelijk strafbaar om ‘’standbeelden te beledigen’’.
Waar wij in Nederland een discussie hebben of standbeelden die groepen in de samenleving kwetsen weg moeten, is dat in Polen dus andersom, daar moeten mensen die standbeelden kwetsen weg, weg naar de gevangenis om precies te zijn.
Het is dus belangrijk dat mensen beseffen dat gekwetst zijn vanwege godslastering niet iets is dat alleen bij islamitische immigranten of bij mensen uit de middeleeuwen voorkomt, maar heden ten dage een Europees probleem is zowel bij autochtonen als allochtonen. Het is daarom tijd dat het EHRM deze archaïsche godslasteringswetten voor eens en voor altijd naar de vuilnisbak verwijst.
artikel uit de Vrijdenker 2020-10 december-januari
