TROUW over softe humanisten

Of ik wilde meewerken aan een artikel over de status van het Nederlandse humanisme ter gelegenheid van Wereldhumanismedag (21 juni). Nu dat wilde ik wel. Het resultaat is een pittig stuk dat op pagina 6 van de Verdieping ( Trouw 20 juni) is verschenen. Uitgangspunt is mijn kritiek op het Humanistisch Verbond, dat, zo erkent de rector van de Universiteit voor Humanistiek, vanaf 1946 een zuil onder de andere werd. Dat heeft allerlei voordelen gebracht, door wat ik noem de ‘wij-ook-mentaliteit’: zij geestelijke verzorgers, wij ook, zij een universiteit, wij ook, zij een omroep, wij ook. Telkens werd de georganiseerde humanisten gelijkgesteld met gelovigen, ‘andere’ gelovigen zou ik haast zeggen. Want het Humanistisch Verbond heeft vele trekken van een geloofsgemeenschap aangenomen. ‘Christenhumanisten’ zijn een contradictio in terminis. Tegenwoordig knuffelt het HV de alevieten, een verlichte loot aan de stam van de islam (die niet zo verlicht zijn dat zij jongens besnijdenis besparen). Vele humanisten noemen zich gewoon religieus. Daarom noemt De Vrije Gedachte (sinds 1856) zich pleonastisch de ‘atheïstisch’-humanistische vereniging. In alle buitenlanden staat humanisme vanzelfsprekend voor militant secularisme. In het HV heerst daarentegen een enorm respect voor godsdienst. Jezus zou al humanist zijn geweest. En natuurlijk wordt Erasmus erbij gesleept. Joachim Duyndam, hoogleraar wijsbegeerte aan de UvH, noemt hem in het artikel de vader van het Nederlandse humanisten. De filosoof schijnt niet te weten dat een humanist in de zestiende eeuw iemand is die zich met de klassieke geschriften, de humaniora, bezighoudt. Zulk onzuiver denken is karakteristiek voor het Nederlandse humanisme: alles wordt maar toege-eigend. Tja, Lenin beschouwde zich ook als humanist. Voorzitter Boris van der Ham verdedigt het HV: het zou het juiste midden houden tussen ‘hardline religieuzen’ en de ‘atheïstische hardliner Van Hooff’. Enfin, lees het stuk maar. Het geeft een onthutsend beeld van de tandeloosheid van het officiële humanisme