Tirannen

De wereld zit er vol mee, tirannen. Klein en groot, in religieuze organisaties, in de politiek, in de economie, in het verenigingsleven en in de buurt. Zelfs in families en gezinnen floreren tirannen. Wat tirannen in al die geledingen gemeen hebben is dat ze de vrije gedachte en het vrije woord onderdrukken en met plezier om zeep helpen. Ik zocht een betekenis van het woord tiran en vond: “In het algemeen te gebruiken voor personen in een machtige of gezaghebbende positie die deze op een onderdrukkende, wrede of onrechtvaardige manier gebruiken.” Ook synoniemen voor het woord tiran kom je veelvuldig tegen, zoals gewelddadig heerser, dictator, verdrukker, bullebak, despoot, dwingeland, geweldenaar, meestal onderdrukkers opererend bij de gratie van een schrikbewind. Aristoteles vernoemde zelfs een staatsvorm naar de tiran. De tirannie is volgens Aristoteles de deviante vorm van de monarchie waarbij de monarch de macht misbruikt. In de literatuur kom je de tiran natuurlijk ook tegen. Hieronder een aantal uitspraken die ons waarschuwen voor deze vorm van onmenselijkheid. H.M. van Randwijk schreef de volgende bekende strofe: "Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.” Willem Elsschot besloot zijn (omstreden) Borms-gedicht met de volgende opdracht: “Gij dacht, o lijdzaam volk, dat 't gruwelijk getij der oude tyrannie voor immer was voorbij. Weet nu dan dat uw stem door niemand wordt aanhoord, zolang gij stamelend bidt of bedelt bij de poort.” En natuurlijk is er de uitspraak van F. Domela Nieuwenhuis: “Men houde in het oog dat tirannen geen slaven maken, maar omgekeerd: slaven maken tirannen. Als een volk slaafs en kruiperig is, dan ontstaat tirannie; is het niet slaafs dan is er geen plaats voor tirannie.” Deze waarschuwingen voor en oproepen tot verzet tegen tirannen zijn me uit het vrijdenkershart gegrepen. Met name de concentratie van tirannen in de wereld van de religie en in de wereld van de neoliberale economie is me een doorn in het oog. Het is ook daarom dat ik vind dat de vrijdenkerij haar verzet tegen tirannie moet opvoeren en moet verbreden van de nadruk op religiekritiek naar meer aandacht voor politiek/maatschappelijke en economische misstanden. Vrijdenken en het vrije woord zijn een machtig instrument voor bewustwording en een machtig wapen tegen onderdrukking op alle terreinen.