Iedereen mag koning worden

Het zal er nu toch wel snel van komen; voor koningin Beatrix zijn er geen alibi’s meer om aan de troon vast te houden. Er is een regering, die nota bene buiten haar om tot stand is gekomen. Van de haar staatkundige onmisbaarheid waaraan ze zich zo lang als reden voor aanblijven heeft vastgeklampt, is niets gebleken. Waarschijnlijk heeft ze genoeg van de positie van erfelijk staatshoofd nu het geheim van Huis ten Bosch haar is ontnomen. En wordt het geen tijd dat drs. W.A. van Oranje Nassau de tientallen jaren koningsstudie en vele miljoenen euro’s studieloon eens waarmaakt? Het motief dat hij zich aan zijn jonge gezin moet kunnen wijden is volstrekt ongeloofwaardig: werkende ouders zijn de normaalste zaak van de wereld in het moderne Nederland. Maar waarom zou deze telg van het Oranjehuis het aangewezen staatshoofd zijn? De Nederlandse Grondwet laat over het recht op openbare functies geen misverstanden toe. Als grondrecht legt de constitutie in artikel 3 vast: ‘Alle Nederlanders zijn op gelijke voet in openbare dienst benoembaar.’ De talrijke grondwetsartikelen die daarna de bijzondere positie van leden van het huis Oranje regelen, zijn dus volstrekt in strijd met dit grondrecht. Er zijn heel wat sofismen nodig om te betogen dat de hoogste functie in de Nederlandse democratie nu net het enige ambt is waarvoor niet iedereen op gelijke voet benoembaar is. Al verschillende malen heb ik daarom bij de Republikeinse Genootschappen erop aangedrongen een kandidaat voor het koningschap te stellen. Natuurlijk zullen Nederlandse rechters de rechtmatigheid van de kandidatuur afwijzen, want bizar genoeg kan de Nederlander aan zijn eigen grondwet geen rechten ontlenen. Maar gelukkig is er Europa. Dat heeft al in verschillende rechtszaken uitgesproken dat Nederland zijn eigen grondwet eens moet toepassen. De procedure via Luxemburg of Straatsburg kost wat tijd, maar principes zijn een lang gevecht waard. Aan geschikte kandidaten geen gebrek: ik noem maar Femke Halsema en Klaas de Vries. Zijn zij soms minder geschikt dan de politici van Duitsland? Dit land is er doorgaans in geslaagd capabele en respectabele kandidaten voor het presidentschap te vinden: staatslieden van ‘bewährte’ competentie zoals Von Weiszäcker, Scheel en Heinemann hebben het hoogste ambt tot algemene tevredenheid uitgeoefend. En de recente ambtswisselingen dan, toen Köhler in Verdrossenheid en Wulff wegens de verdenking van corruptie, ontijdig het veld ruimden? Juist in zulke crises bewijst zich de kracht van het staatsbestel. Er was geen sprake  van een nationale ineenstorting die volgens verstokte Oranjeklanten onherroepelijk uitbreekt als de monarchie verdwijnt. Binnen de kortste keren had de Bondsrepubliek een nieuw staatshoofd benoemd. Zo doet men dat in een volwassen democratie waarin iedereen voor elk staatsambt benoembaar is. Desnoods wil ik wel koning worden. Let op dat ‘desnoods’; daaruit blijkt de echte vorstelijke attitude. Want geen koning zal ooit zeggen dat hij wel een lekkere luizenbaan heeft; waar krijg je nog een vaste aanstelling voor het leven? Een aspirant-vorst hoort zich als een martelaar op te stellen, die het kruis van het koningschap ‘desnoods’ op zich neemt. Iedereen mag dus koning worden. Perikles zei het al tweeënhalf duizend jaar geleden in zijn befaamde rede op de gevallenen in 430/429 v. Chr. : ‘Bij de inschatting wat iedereen voorstelt, wordt men voor openbare functies niet zozeer naar zijn groep beoordeeld als wel naar zijn persoonlijke kwaliteit.’ Wanneer voldoet Nederland eindelijk eens aan dit klassieke principe van de democratie? Classicus Anton van Hooff is lid van het Republikeinse Genootschap en de vereniging het Nieuw-Republikeins Genootschap