Hoe 'de grote 5 religies' verspreid zijn?

Een week geleden werd deze video door Business Insider gepubliceerd. Het toont globaal (letterlijk) aan hoe 'de 5 grote religies' de afgelopen 4000 jaar over de Aarde verspreid zijn. Het is op zich leuk om een idee te krijgen, maar er zitten talloze grove fouten in die ik als historicus, die veel religiegeschiedenis heeft bestudeerd, toch even moet aanwijzen. Ten eerste de premissen in de titel: de 5 grote religies. Dit zijn volgens de makers het hindoeïsme, het boeddhisme, het jodendom, het christendom en de islam. Je kunt betwisten of het boeddhisme een religie is vanwege het ontbreken van een godheid, maar het heeft zo zijn dogmatische kanten, sektarisme, heilige dan wel bovennatuurlijke elementen etc. dus uit pragmatisme kan ik daarin meegaan. Veel problematischer is het jodendom: dat heeft wereldwijd maar zo'n 14 miljoen aanhangers (en dan heb ik het niet over alle etnische "hoofdletter J" Joden die het alleen maar zijn 'omdat hun moeder het ook was' maar er verder totaal niet in geloven, ergo seculiere/atheïstische of andersgelovige Joden, alleen over de religieus praktiserende joden). Dat het de oorsprong is van het christendom en de islam die wél groot zijn en dat ze vóór de Holocaust (die ook Joden en niet slechts joden het leven kostte) veel talrijker waren, doet niets aan af hun huidige aantal; ik kan ook een hoop andere religies bedenken die vroeger ook veel groter waren. Afhankelijk van rekenwijze zijn er momenteel zo'n 4 andere religies met meer aanhangers dan het jodendom, dus horen ze eigenlijk niet in de top 5 thuis. Dat ze toch worden meegenomen in de grote 5, verraadt een westers/abrahamitisch vooroordeel van de makers. De tweede premisse is taalkundig verstopt: de persoonsvorm 'spread' is namelijk actief en impliceert daarom dat religies zichzelf verspreiden in plaats van dat ze verspreid *worden* door bepaalde groepen mensen. De impliciete aanname die er wordt gedaan door een actieve persoonsvorm is dat er daadwerkelijk bovennatuurlijke openbaringen zijn geschied die de oprichters instrueerden om de religie te verspreiden; wetenschappelijk gezien is dat natuurlijk onzin en geen objectieve manier van geschiedschrijving. Ik vertaal het dan ook expres als 'verspreid zijn' en niet als 'zichzelf verspreidden'. Ik ben dan weer wel zeer te spreken over de jaarnotatie BCE/CE die religieneutraliteit beoogt i.p.v. het bij ons nog gebruikelijke v.Chr./n.Chr. Wat er visueel aan schort: 0:20 'Abraham is born in Ur' is waarschijnlijk onjuist omdat een dergelijke figuur waarschijnlijk nooit heeft bestaan, maar verzonnen is als mythische stamvader van de Israëlieten/Hebreeën. 0:25 ''Israelits conquer Canaan (c. 1200 BCE)" is met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid onjuist omdat de Exodus nooit gebeurd is (er zijn geen hele Israëlitische volksstammen (ca. 1 miljoen) slaaf geweest in Egypte om vervolgens de boel leeg te roven en te verlaten (nog los van de vraag of de Rode Zee speciaal voor hen is opengegaan); daarvoor ontbreekt het noodzakelijke historische en archeologische bewijsmateriaal en er is veel bewijs tegen, o.a. dat de slaven in Egypte gewoon Egyptenaren waren) en de totale uitroeiing van de aldaar levende volkeren en de systematische verwoesting van hun steden niet archeologisch is aangetoond waar dat wel had gemoeten als het verhaal op feiten berustte. De Israëlieten waren waarschijnlijk gewoon een losse verzameling Semitische stammen die allang in Kanaän woonden en net zoals de Feniciërs, de Assyriërs etc. aanvankelijk polytheïstisch waren, maar naar verloop van tijd door oorlog politiek verenigd werden en daarna eenzelfde religieuze traditie gingen volgen (met de nodige politieke en religieuze schisma's) die pas rond c. 622 puur monotheïstisch werd. Je kunt je afvragen of je het voordien eigenlijk wel 'jodendom' ( Judaism) kunt noemen, omdat dit verwijst naar hoe het in het zuidelijke koninkrijk Juda monotheïstisch gemaakt werd ca. 622; het noorden (Israël) was nog polytheïstisch tot het in 722 door Assyrië werd veroverd. Voor wie hier meer over wil weten, kan ik sterk de volgende video aanraden die ik in 2013 zelf in het Nederlands heb ondertiteld: 0:38 "Buddha is born" het is 'de buddha', het is een titel van Siddhartha Gautama. Dat hij hier of daar geboren is lijkt me niet zo boeiend, wanneer hij zijn religie gaat zitten preken wel. 1:02 Wanneer Mohammed in Mekka geboren werd lijkt me niet zo boeiend, wanneer hij (vooral vanuit Medina) zijn religie gaat zitten preken en vooral met geweld verspreiden des te meer. Ca. 1:06 de verbreiding van het christendom vóór de verbreiding van de islam wordt sterk onderschat: praktisch heel Noord-Afrika en de Levant waren tegen die tijd al christelijk. Ook is het onzin dat zodra een groepje van wellicht 10.000 Arabieren Noord-Afrika en Iberië verovert, plots iedereen moslim is; dat duurde enkele eeuwen (wat dat betreft wordt de bekering van Europa tot het christendom een stuk realistischer weergegeven van 0:52 tot 1:00); bovendien is bekend dat Iberië zeker niet geheel tot de islam bekeerde, de makers lijken politieke en religieuze grenzen nogal te verwarren . Dat het christendom rond de 8e eeuw een opmars maakte in Ethiopië is ook uiterst betwistbaar. De verbreiding van joden in Europa vanaf de 11e eeuw is opmerkelijk goed weergegeven. Of er ook zoveel joden aan de noordoever van de Kaspische Zee woonden in de middeleeuwen heb ik geen weet van, dat is voor mij allemaal nieuw. Tot slot kan men de opkomst van het atheïsme sinds de 18e en vooral 19e eeuw, vooral in het westen maar ook in (voormalig) communistische landen, eigenlijk niet negeren. De dominantie van de wereldreligies is in verschillende landen inmiddels sterk aangetast. Op z'n minst moeten landen als Nederland, Zweden en Tsjechië niet meer zo fel paars zijn anno 2015 omdat christenen daar nu de minderheid vormen. Ik kan aanraden om deze video van een aantal jaar geleden te bekijken ter vergelijking; zeer waarschijnlijk heeft men zich bij het maken van deze nieuwe zich daarop gebaseerd (vergelijk de kleuren en de gebeurtenissen die ze gebruiken als 'mijlpalen'). Deze video maakt veel van dezelfde fouten, maar het is wel prettig dat bijvoorbeeld koloniale christelijke missies, de kruistochten en de Reconquista met name worden genoemd als de reden voor de verbreiding van het christendom in sommige perioden: het was niet omdat men in die gebieden zo gezellig zat te wachten op het goeie nieuws, maar omdat dit top down werd opgelegd met zachte tot harde dwang, al dan niet met geweld en intimidatie (lees: 'anders ga je naar de hel!').