
Opeens blijken die ‘achterlijke’ Arabieren ook naar vrijheid te hunkeren; het lijken wel mensen. Maar ‘islam’ betekende toch ‘onderwerping’? Het woord ‘onderwerpen’ (aan allah) komt 37 keer in de koran voor en ‘(on)gehoorzaam’ maar liefst 123 maal. In het bijbrengen van nederigheid doet de koran niet voor de bijbel onder. En oproepen tot verzet tegen het gezag is er niet bij: geef aan de keizer wat des keizers is, nietwaar (Matteüs 22:21)? ‘Allah houdt niet van wanorde’, zegt Soera 2, 205. De explosie van vrijheidszin in de Maghreb en het Midden-Oosten herinnerde me aan wat Rudolf de Jong op 22 januari vertelde over Anton Constandses houding tegenover de islam. Van de religie moest hij net zo min iets hebben als het christendom, maar als het om cultuur ging erkende Constandse geen (superieure) joods-christelijke beschaving. Voor hem bestond er slechts één universele (kosmopolitische) cultuur. Wat heilige boeken en heilige mannen ook zeggen, vrijheidszin is een wereldwijd cultuurgoed. Dat laten die Arabieren toch maar weer zien.