⁂ =  geboren

♠ =  overleden

APRIL

1 april: Dag van de 1 aprilgrap.De herkomst van de 1-april-traditie is onduidelijk; in Frankrijk werd in vroegere eeuwen op deze dag de geestelijkheid geparodieerd.

1 april 1914:Eerste crematie in Nederland. De Schiedamse arts Christiaan Johannes Vaillant (⁂1818) was de eerste overledene die in Nederland, in het crematorium te Velzen, werd gecremeerd. Eerder werd Multatuli als eerste Nederlander gecremeerd, dat gebeurde in Duitsland (Gotha, 1887).

⁂ Émile Zola (2 april 1840-29 september 1902) was een Franse schrijver, atheïst en criticus van de Katholieke Kerk, die hem ook verketterde. Hij nam risico door in 1898 in de Dreyfus-affaire partij te kiezen voor de joodse legerkapitein Alfred Dreyfus, die ten onrechte van spionage was beschuldigd.

⁂ Anthony Clifford Grayling (3 april 1949). Britse filosoof, hoogleraar, auteur. Schreef diverse boeken over moraal etc., waaronder The God Argument, The Case against Religion and for Humanism (2013). Te lezen en downloaden op/van Archive.org.

♠ Joseph Jérôme Lefrançois de Lalande (11 juli 1732-4 april 1807). Lalande was een belangrijke Franse wis- en sterrenkundige; hij schreef een lexicon over atheïsten; kreeg in 1805 een schrijfverbod van Napoleon vanwege zijn atheïsme.

⁂ Thomas Hobbes► (5 april 1588-4 december 1679). Engels wijsgeer, materialist. Geldt met zijn sociaal-contract-theorie als een van de grondleggers van de moderne politieke filosofie. Hij verdedigt het absolutisme van de soeverein, maar ook bijvoorbeeld de natuurlijke gelijkwaardigheid van alle mensen. In de theologie is zijn opvatting dat de mens, God, de Hemel en de Hel uit stof en beweging bestaan en om die reden aan dezelfde natuurwetten gehoorzamen als andere stoffelijke zaken, zeer invloedrijk gebleken. Vanwege een wet tegen atheïsme kon Hobbes na 1666 in Engeland niets meer publiceren over menselijk gedrag. Zijn bekendste werk is Leviathan.

⁂ Algernon Charles Swinburne (5 april 1837-10 april 1909). Engels dichter / tragedieschrijver / vrijdenker. Leefde extravagant. Betreurde in zijn Hymn to Prosepine (met daarboven de woorden “Vicisti, Galilaee”)de opkomst van het christendom en het verval van de cultus van de Romeinse godin. Viel het christendom aan in het gedicht Before a Crucifix (1871). Schreef over o.m. lesbianisme, sado-masochisme en anti-theïsme. Bevestigde ironisch de geruchten over zijn ‘perversies’. 

♠ Isaac Asimov (2 januari 1920-6 april 1992) was een Amerikaanse (bio)chemicus en wereldberoemd schrijver van Science Fiction en populair-wetenschappelijke werken, onder meer bekend van de Three Laws of Robotics en de Foundation cyclus (nu ook een Apple+ stream-serie). Citaat: “I am an atheist, out and out.” Schreef niettemin in 1968/69 Asimov’s Guide to the Bible, te lezen op Archive.org..

⁂ Goose Weijnand van der Voo (6 april 1806-2 juni 1904) was een Nederlandse vrijdenker/utopisch socialist/Saint Simonist/radicaal democraat. Hij was onderwijzer, later redacteur bij de Zierikzeesche Nieuwsbode. Was actief in de bestrijding van drankmisbruik en richtte in 1850 met anderen de Democratische Hoofdvereniging op. Hij richtte in 1855 in Rotterdam de vereniging De Lichtstraal op met een twintigtal leden en (na enkele maanden) een gelijknamig tijdschrift. De Lichtstraal ging in 1857 op in De Dageraad.

⁂ Adrien Henri (Adriaan) Gerhard (7 april 1858-3 juli 1948). Gerhard, zoon van Hendrik Gerhard, die de vader van het socialisme in Nederland werd genoemd, was onderwijzer/schoolhoofd, bekend als "de rode bovenmeester", later politicus; was agnost, werd in 1883 lid van De Dageraad en bleef daarin zijn leven lang schrijvend en sprekend actief. Sprak geregeld voor de Vrijdenkers Radio Omroep.

⁂ François Charles Marie (Charles) Fourier (7 april 1772-10 oktober 1837). Franse socialistische en utopistische theoreticus en filosoof, ontwierp een coöperatieve samenleving. Enkele experimenten van volgelingen in die richting waren geen succes.

⁂ Abner Kneeland (7 april 1774-27 augustus 1844) was een Amerikaanse evangelist en theoloog die zich later in zijn leven van het geloof afkeerde. Hij begin in 1832 in Boston een vrijdenkers­tijdschrift, de Boston Investigator. Hij werd in 1838 als laatste in de V.S. veroordeeld (60 dagen gevangenis) wegens godslastering.

⁂ Allard Pierson (8 april 1831-27 mei 1896). Nederlandse vrijzinnig theoloog, predikant, kunsthistoricus. Fameus redenaar. Trad in 1856 uit de kerk wegens modernistische inzichten. Met zijn De Bergrede (1878) kwam de stroming ‘Radicale Kritiek’ op gang. Zie Wikipedia. Het stuk De Bergrede en andere synoptische fragmenten is te vinden op de DBNL-website.

♠ Friedrich Wilhelm Christian Carl Ferdinand (Wilhelm) von Humboldt (22 juni 1767-8 april 1855) was een Pruisische letterkundige, taalgeleerde, auteur en staatsman. Ontwierp een nieuwe organisatie van het onderwijs, gericht op Bildung, in de geest van het neo-humanisme. Sprak zich uit voor academische vrijheid en wetenschappelijk vormend universitair onderwijs.

♠ Karl Heinrich Leopold(Karlheinz) Deschner (23 mei 1924-8 april 2014) >>23 mei.

♠ François Rabelais (1483 of 1493-9 april 1553). Franse monnik / arts / schrijver / wijsgeer / satyricus / humanist. Hekelde de geestelijkheid in zijn humoristische werken. Werd op het laatst pastoor van Meudon bij Parijs. 

♠ Austin Holyoake (27 oktober 1826-10 april 1874) was een Engelse drukker, uitgever en vrijdenker. Gaf The Reasoner uit. Was lid van diverse radicale en hervormingsgezinde groepen. Werkte mee aan Charles Bradlaughs (>>26 september) National Reformer en The National Secular Society’s Almanack. Schreef o.m. Thoughts on Atheism, or, Can Man by Searching Find out God? (1870). (Niet te verwarren met zijn bekendere broer George Jacob Holyoake (1817-1906), ook atheïst en vrijdenker; >>13 april).  

10 april 1612: Edward Wightman (⁂1566) verbrand. Wightman was een Engelse radicale wederdoper-dominee, die in Lichfield als laatste ‘ketter’ in Engeland werd verbrand. Hij was fel tegen de kinderdoop en de leer van de drieëenheid.

♠ Algernon Charles Swinburne (5 april 1837-10 april 1909). >> 5 april.

⁂ Ronald Plasterk (12 april 1957). Plasterk is een Nederlands wetenschapper, ondernemer, columnist en voormalig politicus voor de Partij van de Arbeid. Hij is gepromoveerd bioloog, gespecialiseerd in de moleculaire genetica, verricht op dat gebied wetenschappelijk onderzoek en verzorgt universitair onderwijs. Hij is katholiek opgevoed, maar ontwikkelde zich tot atheïst. Muntte in 1997 het woord ‘ietsisme’. Fervent tegenstander van creationisme en intelligent design. Hield in 2011 voor De Vrije Gedachte de Anton Constandse Lezing.

♠ Bruno Bauer (6 september 1809-12 april 1882). Duits filosoof, historicus en bijbelcriticus. Verklaarde in werk uit 1838 bijbelse wonderen in rationele termen en verloor wegens zijn kritiek op de theologie zijn positie aan de universiteit van Bonn. Was bevriend met Marx en Engels maar nam steeds meer afstand van hun gedachtegoed. Schreef atheïstische en historische werken. Tussen 1850 en 1852 publiceerde hij zijn spraakmakende onderzoek naar de bronnen van het Nieuwe Testament, Kritik der Evangelien und Geschichte ihres Ursprungs, te lezen op Archive.org en Google Books.

⁂ George Jacob Holyoake (13 april 1817-22 januari 1906). Oudere broer van Austin Holyoake >>10 april. Engels lector, vrijdenker, secularist en verkondiger van het coöperatieve gedachtengoed. Was in 1841 de laatste die in Engeland veroordeeld werd wegens godslastering.

⁂ Christopher Eric Hitchens (13 april 1949-15 december 2011) was een Brits-Amerikaanse journalist, publicist en literatuurcriticus, bekend als politiek activist, atheïst en antitheïst, voorstander van verlichting, secularisme, humanisme en rationalisme. Bekende uitspraak: "What can be asserted without evidence can also be dismissed without evidence". Een van zijn talrijke boeken: God Is Not Great. Redigeerde The Portable Atheïst. Vertegenwoordiger van het ‘Nieuwe Atheïsme’, samen met Harris, Dennett en Dawkins (“The Four Horsemen”).

⁂ Thomas Jefferson (13 april 1743-4 juli 1826). Jefferson, de derde Amerikaanse president, was niet ongelovig, maar wees wel allerlei dogma’s af; hij ontwierp de Amerikaanse onafhankelijkheids­verklaring. Hij bezat tijdens zijn leven meer dan 600 slaven.

♠ Simone Lucie Ernestine Marie Bertrand (Simone) de Beauvoir (9 januari 1908-14 april 1986) was een Franse filosofe, schrijfster en feministe. Levensgezellin van Jean-Paul Sartre. Gelovig opgevoed, werd zij later atheïst. Uit haar boeken spreekt het existentialisme, dat uitgaat van ieders eigen verantwoordelijkheid voor zichzelf en de wereld om zich heen. Zij schreef in Le deuxième sexe: “Je bent niet als vrouw geboren, maar je wordt [door de maatschappij] (tot) vrouw (gemaakt).”

♠ Joseph Dietzgen (9 december 1828-15 april 1887) was een Duitse leerlooier en autodidactische, socialistische filosoof, die min of meer onafhankelijk van Marx en Engels een theorie van dialectisch materialisme ontwikkelde en trachtte op die grondslag een maatschappijfilosofie te vestigen. Hij was onder meer actief in de partij van Bebel en Liebknecht.

♠ Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon (7 september 1707-16 april 1788). Franse natuuronderzoeker, wiskundige en kosmoloog, directeur van de Tuinen van de Koning. Schreef een Histoire Naturelle in 36 delen plus supplementen. Werd door de theologen van de Sorbonne gedwongen zijn theorieën over de geologische geschiedenis en de evolutie van dieren te herroepen wegens strijdigheid met het bijbels scheppingsverhaal. Later schatte hij de ouderdom van de aarde op minstens 75.000 jaar en ook dat moest hij herroepen.

♠ Benjamin Franklin (17 januari 1706-17 april 1790). Amerikaans natuurkundige, uitvinder, moralist en staatsman. Hij was een van de Founding Fathers van de Verenigde Staten. Eerst boekdrukker, later hoofdredacteur. Richtte een voorloper van de huidige openbare bibliotheek op. Experimenteerde met elektriciteit en vond de bliksemafleider uit (maar het is mogelijk dat die al eerder bestond). Propageerde dertien deugden. Had eerst enkele slaven, maar keerde zich later tegen de slavernij. Prees de christelijke waarden; twijfelde aan de goddelijkheid van Jezus. Deed verder te veel om hier te noemen, zie Wikipedia, vooral in het Engels. Veel geschriften van Franklin zijn te vinden op de website Gutenberg.org.

17 april 1529: Louis de Berquin wegens ketterij te Parijs verbrand in 1529.De Berquin (⁂ ca. 1490) was een Franse jurist, ambtenaar, taalkundige, stenenslijper en ‒ op basis van o.a. door Erasmus geïnspireerde bijbelstudie ‒ protestantse hervormer; hij wilde Frankrijk van de macht van de paus bevrijden.

⁂ George Henry Lewes (18 april 1817-30 november 1878). Lewes was een Engelse schrijver/literatuur- en theatercriticus/vrijdenker, partner van Mary Evans (schrijfster onder pseudoniem George Eliot). Ging zich steeds meer met wetenschap en filosofie bezighouden. Zette alle geloof in de mogelijkheid van metafysica overboord in zijn History of Philosophy (deel I en II te lezen op Archive.org).

♠ Albert Einstein (14 maart 1879-18 april 1955). Einstein was een Duits-Zwitsers-Amerikaanse theoretisch natuurkundige – een van de belangrijkste uit de geschiedenis ‒ die vooral bekend is van de speciale en de algemene relativiteitstheorie. Hij noemde zich een agnost.

♠ Charles Robert Darwin (12 februari 1809-19 april 1882) was een Engelse autodidact op het gebied van natuurlijke historie, biologie en geologie. Hij ontleende zijn roem aan zijn theorie dat de evolutie van soorten wordt gedreven door natuurlijke selectie; deze theorie, die onder meer inhoudt dat de mens gewoon een diersoort is, ligt samen met de erfelijkheidsleer van Mendel ten grondslag aan alle levenswetenschappen. Darwin ging steeds meer twijfelen aan het geloof waarin hij was opgevoed. Zijn theorie was een aanslag op de vermeende zekerheden van het christendom. Vooral de dood van een tienjarig dochtertje leidde ertoe dat Darwin agnost werd.

♠ Huib Drion (25 april 1917-20 april 2004) was een Nederlands rechtsgeleerde, hoogleraar, essayist en raadsheer. Bekend als voorvechter van het recht op zelfdoding.

♠ Mark Twain / Samuel Langhorne Clemens► (30 november 1835-21 april 1910). Amerikaans schrijver, journalist, humorist/satyricus. Was bevriend met vele hooggeplaatsten. Begon als drukker en ontwikkelde zich in bibliotheken. Werd loods op de Mississippi, later journalist en redacteur. Maakte grote reizen. Investeerde in en deed uitvindingen. Beschouwde zich als anti-imperialist en antikapitalist. Was voorvechter van vrouwenrechten en afschaffing van de slavernij. Stond in zijn latere leven kritisch tegenover de georganiseerde godsdienst en bepaalde elementen van het christendom en schreef daar oneerbiedig over. Een verhaal van Twain dat het christendom belachelijk maakt: .

⁂ Hippolyte Adolphe Taine (21 april 1828-5 maart 1893). Frans filosoof, (geschied)schrijver en criticus. Was wetenschappelijk humanist, bepleitte streng deterministische, positivistische wetenschappelijke werkwijzen, ook in de literatuurgeschiedenis. Had veel invloed op de Franse intellectuele cultuur en literatuur.

⁂ Immanuel Kant (22 april 1724-12 februari 1804) was een Duitse filosoof, o.m. hoogleraar in metafysica en logica, wiens ideeën een grote invloed hebben uitgeoefend op de westerse wijsbegeerte. Wordt wel gezien als de eerste Duitse idealist. Belangrijkste werk: Kritik der reinen Vernunft (Kritiek van de zuivere rede), WWW, uit 1781, waarin hij de grondslagen en de grenzen van de menselijke kennis onderzoekt en een eigen epistemologie creëert. Deïst.

⁂ Wandert Jacobus (Midas) Dekkers►(22 april 1946). Dekkers is een Nederlandse bioloog, presentator en schrijver van fictie en non-fictie voor kinderen en volwassenen. Verkondigt vaak tegendraadse en controversiële meningen. Door De Vrije Gedachte uitgeroepen tot Vrijdenker van het Jaar 2009.

⁂ Sebastiaan (Bas) Haring (23 april 1968) is een Nederlandse filosoof en informaticus, schrijver van kinderboeken en populairwetenschappelijk werk, televisiepresentator bij de RVU en hoogleraar aan de Universiteit van Leiden op de leerstoel “Publiek begrip van wetenschap". In een voor de jeugd geschreven boek legt hij de evolutietheorie uit (Kaas en de evolutietheorie).

♠ Dr. Franz Junghuhn (26 oktober 1809-24 april 1864). Junghuhn overleed te Lembang op Oost-Java. Hij was een Duitse arts, etnoloog, natuuronderzoeker en cartograaf in Nederlandse Dienst. Zijn in 1854 uitkomende boek Licht- en schaduwbeelden uit de binnenlanden van Java leidde ertoe dat leden van de irreguliere Amsterdamse vrijmetselaarsloge ‘Post Nubila Lux’ enthousiast werden voor een soort natuurgodsdienst en in 1855 een tijdschrift De Dageraad begonnen en het jaar daarop een gelijknamige vereniging, die thans nog bestaat als De Vrije Gedachte.

24 april 1931: Minister van Justitie Jan Donner stuurt wetsvoorstel smalende godslastering naar Tweede Kamer (1931).De wet is van kracht geworden op 1 december 1932.

♠ Constantin-François Volney (3 februari 1757-24 april 1820). Frans anti-clericaal revolutionair van 1789. Volney was geschiedfilosoof, socioloog, historicus, oriëntalist en politicus. Veroordeelde het absolutisme. Was een van eerste moderne verkondigers van de ‘Jezusmythe’, de opvatting dat de historische Jezus een mythe is.

⁂ Huib Drion (24 april 1917 ‒ 20 april 2004). >> 20 april.

⁂ Rudolf Carel d'Ablaing van Giessenburg (26 april 1826-13 maart 1904) was een Nederlands uitgever en publicist. Vrijmetselaar. Richtte in 1855 met F.C. Günst (>>19 augustus) het tijdschrift De Dageraad op en werd in 1856 de eerste voorzitter van de vereniging met die naam. Gaf later meer tijdschriften uit en het “Testament” van Jean Meslier (>>15 juni). Richtte ook andere verenigingen op. Was een tijdlang bevriend met Multatuli.

♠ Bjørnstjerne Martinius Bjørnson (8 december 1832-26 april 1910). Noors schrijver, dichter, journalist en politicus. Was republikein, zette zich in voor algemeen kiesrecht, koos partij voor Dreyfus (>>Zola, 2 april), steunde Magnus Hirschfeld in diens pogingen de Duitse wetgeving op het gebied van homoseksualiteit te versoepelen. Kreeg in 1903 de Nobelprijs voor literatuur.

♠ Willem Frederik Hermans (1 september 1921-27 april 1995). Nederlands schrijver van romans, novellen, beschouwend proza en poëzie. Doctor in de wis- en natuurkunde (fysische geografie). Was o.m. gefascineerd door het logisch positivisme en door Multatuli. Hermans voelde, zo schreef hij, 'totaal niets voor religie, en nog minder voor gepraat over religie, in welke vorm ook.' Daar gaf hij in zijn werk meermalen blijk van. Schreef o.a.: De raadselachtige Multatuli.

♠ Ralph Waldo Emerson (25 mei 1803-27 april 1882). Amerikaans schrijver van beroemde essays, een van de invloedrijkste denkers van de V.S.. Ontwikkelde zich tot transcendentalist. In het transcendentalisme staat geloof in de inherente goedheid van mens en natuur centraal; de mens zou zelfstandig en zelfvoorzienend moeten leven. Emerson vestigde de aandacht op het werk van de dichter Walt Whitman. 

⁂ Herbert Spencer (27 april 1820-8 december 1903). Engels socioloog, liberale denker en antropoloog, mede-oprichter van de Internationale Vrijdenkersbond. Bedacht de term Survival of the Fittest. Pionier van het sociaal darwinisme. Tweede grondlegger van de sociologie na Auguste Comte.

⁂ Hector Achille Denis (29 april 1842-10 mei 1913) was een Belgische vrijdenker/socialist, volksvertegenwoordiger en hoogleraar. Doctor in de natuurwetenschappen, vervolgens advocaat, later docent en hoogleraar staathuishoudkunde, vervolgens sociologie. Richtte met twee andere socialisten het Instituut voor Sociale Wetenschappen op. Diende wetsvoorstel in inzake ouderdoms- en invaliditeitsverzekering. Was voor stemrecht voor vrouwen; streefde als lid van de vrijdenkersbeweging naar volledige secularisering van het onderwijs.

30 april 1532 James Bainham verbrand als ketter. Engelse jurist en protestantse hervormer. Werd gevangen gezet op verdenking van ketterij en kwam vrij na zijn ‘dwalingen’ te hebben afgezworen. Binnen een maand kwam hij daar echter op terug, met al snel het bovenomschreven gevolg. Hij had Thomas-à-Becket een verrader genoemd en zich uitgesproken tegen het geloof in het vagevuur en tegen missen waarmee zonden konden worden afgekocht. Actueel: de figuur van Bainham komt voor in de BBC mini-serie Wolf Hall.

MEI

1 mei: Dag van de arbeid. Oorsprong: bij het eerste congres van de socialistische ‘Tweede Internationale’ in 1889 te Parijs werd besloten om op 1 mei 1890 een internationale strijddag voor de achturige werkdag te organiseren.

⁂ Etienne Oscar Vermeersch (2 mei 1934-18 januari 2019). Belgisch filosoof, ethicus, klassiek filoloog, scepticus, columnist en opiniemaker. Hoogleraar en ere-vicerector in Gent. Ontwikkelde zich van gelovige tot atheïst en filosofisch materialist; >>Wikipedia, deels in zijn eigen woorden. Was een wegbereider van de legalisering van abortus en euthanasie in België.

♠ Gustav Landauer (7 april 1870-2 mei 1919), Duits kunstenaar, vrij-socialist, pacifist, theoreticus en activist van het anarchisme. Door soldaten vermoord in een Münchense gevangenis nadat de Münchener Radenrepubliek met geweld was neergeslagen.

⁂ Steven Weinberg (3 mei 1933-23 juli 2021). Amerikaans natuurkundige, in 1979 winnaar van de Nobelprijs voor Natuurkunde. Vooral bekend door zijn boek The First Three Minutes: A Modern View of the Origin of the Universe (1977/1993, WWW), over wat er direct na de oerknal gebeurde. Was atheïst.

4 mei: Nationale Dodenherdenking.

⁂ Thomas Henry Huxley (4 mei 1825-29 juni 1895). Engels bioloog, die door zijn verdediging van de evolutietheorie de bijnaam Darwin's Bulldog kreeg. Concludeerde dat de mens een diersoort was, die nauw verwant was aan de apen. Was agnost, bedacht zelf de term agnosticisme. Boek: Evidence as to Man’s Place in Nature (WWW).

⁂ William Kingdon Clifford (4 mei 1845-3 maart 1879) was een Brits wiskundige, filosoof en vrijdenker. Schreef in zijn essay The Ethics of Belief (1878, WWW) “(...) het is altijd, overal en voor iedereen onjuist om iets te geloven op onvoldoende gronden.”

5 mei: Bevrijdingsdag.

⁂ John William Draper (5 mei 1811-4 januari 1882) was een Engelse wetenschapper, filosoof, arts, chemicus, historicus en fotograaf. Schreef in History of the Conflict between Religion and Science (WWW) over de vijandigheid van religie jegens wetenschap. Veel uit dit boek werd overgenomen door Jan Hoving (>>27 mei) in De conflicten tusschen godsdienst en wetenschap, uitgegeven door De Dageraad in 1932.

⁂ Karl Heinrich Marx (5 mei 1818-14 maart 1883). Duits denker die de (politieke) filosofie, de politiek, de economie, de sociologie, de journalistiek en de historiografie sterk heeft beïnvloed. Centraal figuur in de geschiedenis van het socialisme en het communisme. Zag religie als uitdrukking van lijden en tevens protest; kritiek op religie had z.i. geen zin zonder op verandering gerichte kritiek op de maatschappij.

♠ Joseph Mazzini Wheeler (24 januari 1850-5 mei 1898) was een Engelse atheïst en auteur over het vrijdenken. Werd fel atheïst na het lezen van Darwin, Mill en Spencer. Was redacteur bij het Freethinker tijdschrift van George William Foote. Schreef onder meer Crimes of Christianity (1887, WWW) en BiographicalDictionary of Freethinkers of All Ages and Nations (1889, WWW).

⁂ Sigmund Freud (6 mei 1856-23 september 1939), Oostenrijkse neuroloog en psychiater; grondlegger van de psychoanalyse. Beschouwde zich als een vijand van geloof „in jeder Form und Verdünnung“. Schreef Der Mann Moses und die monotheistische Religion (WWW)waarin hij stelde dat Mozes een Egyptenaar en Echnaton de stichter van het monotheïsme was.

♠ Friedrich Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt (14 september 1769-6 mei 1859). Pruisisch natuurvorser en ontdekkingsreiziger. Hij deed onderzoek in Midden- en Zuid-Amerika en gaf een uitvoerige beschrijving van het fysische heelal. >>De Vrijdenker 2023-05 pag. 21. (Werken WWW.)

♠ Wilhelmus Simon Petrus (Pim) Fortuyn (19 februari 1948-6 mei 2002). Nederlands wetenschapper, bestuurder, politicus en auteur. Deed polariserende uitspraken over de gevestigde politieke orde, de islam, islamisering en migratie; een van de wegbereiders van het Europees rechts-populisme. Vermoord in Hilversum.

⁂ David Hume (7 mei 1711-25 augustus 1776) was een Schotse filosoof en geschiedschrijver uit de tijd van de Verlichting. Zijn bekendste werk is A Treatise of Human Nature (1739/1740, WWW).  Hume was een agnost; in zijn Enquiry concerning Human Understanding (1748, WWW) betoogt hij dat niet gezegd kan worden dat de schepper volmaakt is, omdat de onvolmaaktheid van de wereld daar niet op wijst en de wereld eigenlijk alles is wat we van God weten.

♠ Titia Klasina Elisabeth van der Tuuk (27 november 1854-7 mei 1939) was een Nederlands feministisch schrijfster, vertaalster, vrijdenkster, atheïste, vegetariër, pacifiste, feministe en activiste voor vrouwenkiesrecht en homorechten. Aanvankelijk lerares. Bestuurslid (als eerste vrouw) en redactielid in De Dageraad.

♠ John Stuart Mill (20 mei 1806-8 mei 1873). >>20 mei.

♠ Douglas Noël Adams (11 maart 1952-11 mei 2001), Brits schrijver van Science Fiction boeken. Vooral bekend van The Hitch Hiker’s Guide to the Galaxy. Was bevriend met onder meer Richard Dawkins en Stephen Fry en was een zelfverklaarde radicale atheïst.

⁂ George Denis Patrick Carlin (12 mei 1937-22 juni 2008). Amerikaans stand-upcomedian, acteur en publicist. Kreeg een rooms-katholieke opvoeding, later fel verdediger van het atheïsme. In optredens nam hij vaak het geloof op de korrel.

⁂ Joachim Kahl (12 mei 1941). Duitse filosoof, humanist en kritisch atheïst. Werd doctor in de theologie in 1967, maar was reeds atheïst en beargumenteerde dat in Das Elend des Christentums oder Plädoyer für eine Humanität ohne Gott (1968). Later marxist.

⁂ Herman Philipse (13 mei 1951). Nederlands filosoof , tot november 2021 hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Bekend als atheïst door zijn Atheïstisch manifest (1995), door zijn polemieken over theologie en moraal en als columnist bij het televisieprogramma Buitenhof. Schreef Engelstalige boeken contra religie.

⁂ Robert Owen (14 mei 1771-17 november 1858) was een Britse sociale hervormer, ondernemer in de katoenindustrie. Grondlegger van de coöperatiebeweging en het Britse socialisme. Schreef A New View of Society (1816, WWW).

♠ Willem Drees (5 juli 1886-14 mei 1988) was een Nederlands politicus van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) en de latere Partij van de Arbeid (PvdA). Minister-president van Nederland van 1948 tot 1958, de eerste niet-gelovige in die functie.

15 mei 1920:  Eerste Nederlandse verkiezing waar vrouwen aan deelnamen: gemeenteraadsverkiezing in Gronsveld.

⁂ Marshall David Brain II (17 mei 1961-20 november 2024) was een Amerikaanse auteur, spreker, futurist, zakenman en academicus, gespecialiseerd in het begrijpelijk maken van complexe onderwerpen voor het grote publiek. Schreef over atheïsme; boektitels: How "God" Works: A Logical Inquiry on Faith en How God Works: A Skeptic Questions Belief.

18 mei 1782: Laatste heksenverbranding in Europa (Zwitserland). (Voor Nederland >>6 september.)

⁂ Bertrand Arthur William Russell, 3rd Earl Russell (18 mei 1872-2 februari 1970) was een Britse filosoof, historicus, logicus, wiskundige, voorvechter voor sociale vernieuwing, humanist, pacifist, empirist, humanist en prominent agnostisch/atheïstisch rationalist. Hij zag religie over het geheel genomen als schadelijk. Schreef Why I am not a Christian (1927, WWW).

⁂ Johann Gottlieb Fichte (19 mei 1762-29 januari 1814) was een Duitse filosoof en redenaar. Grondlegger en eerste grote representant van het Duits idealisme. Kwam omtrent 1798 door zijn artikel Über den Grund unseres Glaubens an eine göttliche Weltregierung (WWW) terecht in een strijd die sindsdien bekendstaat als de Atheismusstreit (>>WWW).

♠ Claude Henri de Rouvroy, graaf van Saint-Simon (17 oktober 1760-19 mei 1825). Hervormingsdenker ten tijde van de Franse Revolutie, met positivistisch geloof in de wetenschap. Een vroege (utopische) socialist en voorstander van een meritocratische maatschappij. Wordt tot de pantheïsten gerekend. 

⁂ John Stuart Mill (20 mei 1806-8 mei 1873). Engels filosoof en econoom, invloedrijk in de geschiedenis van het liberalisme. Voorstander van het utilitarisme (handelen dat het meeste oplevert voor de meeste mensen is goed). In On Liberty (WWW) zette hij het schadebeginsel uiteen. Was verdediger van vrouwenrechten.

♠ Stephen Jay Gould (10 september 1941-20 mei 2002). Amerikaans paleontoloog, geoloog, evolutiebioloog, wetenschapshistoricus en -popularisator.  Bestreed het creationisme en benoemde wetenschap en religie als niet-overlappende terreinen; daarover schreef hij in Rocks of Ages (1999).

♠ Jacobus Moleschott  (9 augustus 1822- 20 mei 1893) was een Nederlandse arts, fysioloog en hoogleraar, laatstelijk in Turijn en Rome. Werd daar in 1876 tot Senator van het Rijk benoemd. Was betrokken bij de totstandkoming van het Giordano Bruno Monument in Rome. Voor de vrijdenkerij belangrijk materialistisch boek: Der Kreislauf des Lebens (1852, WWW).

♠ Tommaso Campanella (5 september 1568-21 mei 1639) was een Italiaans schrijver, dichter, wetenschapper, filosoof en theoloog uit de tijd van de renaissance. Sprak zich uit voor de natuurwetenschappelijke methode. Bekend werk: Civitas Solis (1602/1623, WWW: The City of the Sun) waarin een utopie wordt beschreven.

♠ Victor Marie Hugo (26 februari 1802-22 mei 1885) was een Frans schrijver, dichter, essayist en staatsman. Uitte maatschappijkritiek in romans als Les Misérables (1862). Sprak zich o.m. uit tegen de doodstraf, tegen godsdienstig onderwijs en voor algemeen kiesrecht. Evolueerde van katholiek naar niet praktiserend katholiek naar steeds meer antipapaal en antiklerikaal en naar rationalistisch deïsme.

⁂ Karl Heinrich Leopold(Karlheinz) Deschner (23 mei 1924-8 april 2014) was een Duits letterkundige, schrijver, literatuurcriticus en godsdienstcriticus. Bekend als auteur van een aantal populair-historische studies vanuit een kritische invalshoek over de geschiedenis van de kerk en de christelijke godsdienst.

♠ Nicolaus Copernicus (19 februari 1472-24 mei 1543), Duits/Pools kanunnik, kerkjurist, arts, wis- en sterrenkundige. Introduceerde het heliocentrisme, het inzicht dat de aarde om zijn as draait en een baan om de zon beschrijft. De bevestiging/uitwerking later door Kepler, Galilei en Newton stimuleerde geloofsverlies en de Verlichting.

⁂ Stephen Girard (24 mei 1750-26 december 1831), in Frankrijk geboren Amerikaans vrijdenker. Was bankier en de eerste Amerikaanse multimiljonair. Slavenhouder maar ook filantroop. Trad heldhaftig op bij bestrijding van gele koorts-epidemie. Was atheïst, had minachting voor alle religie en verwoordde zijn opvattingen in zijn testament.

25 mei: Towel Day (Handdoekdag), hommage aan Douglas Adams >>11 mei. In zijn daar genoemde humoristische Science Fiction boek staat dat iemand die in het Melkwegstelsel gaat liften altijd een handdoek binnen bereik moet hebben. 

⁂ Sir Ian Murray McKellen (25 mei 1939). Gevierd en geridderd Brits acteur in diverse genres. Steunt LGBT-bewegingen. Zijn vader en grootvaders waren (lay)preachers, zelf is hij atheïst.

⁂ Ralph Waldo Emerson (25 mei 1803-27 april 1882). Amerikaans schrijver van beroemde essays (WWW), een van de invloedrijkste denkers van de V.S.. Benadrukte individualisme en transcendentalisme (geloof in de inherente goedheid van mens en natuur). Vestigde de aandacht op het werk van de dichter Walt Whitman (>>31 mei).

♠ Ernest Solvay (16 april 1838-26 mei 1922). Belgisch scheikundige, grootindustrieel, filantroop, wetenschapspromotor, senator en minister van staat. Organiseerde spraakmakende conferenties van beroemde wetenschappers uit de hele wereld, onder wie Einstein, onder meer over de kwantummechanica.

♠ François Noël (Gracchus) Babeuf (23 november 1760-27 mei 1797) geëxecuteerd op het schavot. Frans voorloper van het autoritair socialisme. Formuleerde in zijn krant Le Tribun du Peuple communistische theorieën over een deïstische maatschappij van gelijken en een proletarische dictatuur. Streefde actief naar revolutie.

♠ Jan Hoving (5 juni 1877-27 mei 1939), van beroep manden- en meubelmaker, ontwikkelde zich van theosoof tot vrijdenker. Voorzitter van De Dageraad in 1917-1921 en 1923-1938. Bestreed als vrijdenker en socialist het nazisme en antisemitisme tijdens het interbellum; sprak daarover via de Vrijdenkers Radio Omroep.

⁂ Lawrence Maxwell Krauss (27 mei 1954) is een Amerikaans-Canadees theoretisch natuurkundige, kosmoloog en populairwetenschappelijk auteur. Schreef o.m. A Universe from Nothing (2012). Hij noemt zich antitheïst en is voorstander van wetenschapspopularisering, publieksbeleid op basis van correcte empirische gegevens, wetenschappelijk skepticisme en wetenschapsonderwijs.

♠ Luc de Clapiers, markies van Vauvenargues (6 augustus 1715-28 mei 1747) was een Frans schrijver en moralist. Bekend door zijn essays en aforismen. Had een nobel mensbeeld en wordt wel een moderne stoïcijn genoemd. Bevriend met Voltaire (>>30 mei).

28 mei 1970: Oprichting Vrije Universiteit Brussel. Een vrijzinnige Nederlandstalige universiteit.

♠ Henry Thomas Buckle (24 november 1821-29 mei 1862), Engels geschiedschrijver, voorloper van het historisch materialisme. Schreef ‒ en werd beroemd met ‒ History of Civilization in England (WWW). Hij behandelde geschiedenis als een exacte wetenschap. Zag niets in theologie maar wel iets in een toekomstig leven.

♠ Voltaire (François Marie Arouet) (21 november 1694-30 mei 1778). Frans schrijver, essayist, filosoof, burgerlijk vrijdenker. Voortrekker van de Franse Verlichting. Had veelbewogen leven, >>Wikipedia. In 1775 schreef hij een gedicht over de aardbevingsramp die Lissabon dat jaar trof; daarin drukt hij twijfel uit over de goedheid van God. In zijn Candide, ou l’optimisme (WWW, ook in het  Engels) spot hij met de optimistische filosofie van Leibniz. Voltaires geloof was deïstisch. Hij gaf in 1762 het “Testament” van Jean Meslier (>>15 juni) uit met weglating van de atheïstische passages.

30 mei 1954: Bisschoppelijk mandement 1954.Op deze dag brachten de Nederlandse bisschoppen een herderlijk schrijven uit met als kernpunten verboden voor katholieken om lid te zijn van de socialistische vakbeweging NVV en om regelmatig socialistische vergaderingen bij te wonen, socialistische pers te lezen of naar de VARA te luisteren.

⁂ Walter (Walt) Whitman (31 mei 1819-26 maart 1892). Amerikaans dichter, leraar, journalist, uitgever en essayist. In zijn werk: transcendentalisme (geloof in de inherente goedheid van mensen en natuur) en realisme. Zijn dichtbundel Leaves of Grass (1855, WWW) was een mijlpaal in de Amerikaanse literatuurgeschiedenis. <u><span>Whitman was deïst en/of pantheïst en vond alle godsdiensten even waardevol, zonder erin te geloven. 

JUNI

1 juni 1961: Introductie van de eerste werkzame en veilige anticonceptiepil Anovlar door Schering AG na tests door de Belgische gynaecoloog Ferdinand Peeters, die een eind wilde maken aan de wantoestanden waarmee hij in zijn praktijk werd geconfronteerd.

♠ Hermanus Hartogh Heijs (heer) van Zouteveen (13 februari 1841-1 juni 1891) was een Nederlandse jurist, natuurwetenschapper, dichter en publicist met openlijke sympathieën voor darwinisme en vrijdenken. Vertaalde veel van Darwin, correspondeerde met hem en ook met Moleschott. Van 1879 tot 1888 was hij redacteur van het blad De Dageraad van de gelijknamige vereniging, waarvan hij ook bestuurslid was (voorzitter 1882-1884).

♠ Giuseppe Garibaldi (4 juli 1807-2 juni 1882) was een Italiaanse generaal, politicus en nationalist die een grote rol speelde in de geschiedenis van Italië. Streed voor eenwording van dat land, voor godsdienstvrijheid, de scheiding van kerk en staat en het afschaffen van de doodstraf.

♠ Émile Maximilien Paul Littré (1 februari 1801-2 juni 1881) was een Franse lexicograaf, vertaler, vrijmetselaar, positivistisch en materialistisch filosoof en senator, vooral bekend door zijn Dictionnaire de la langue française, waar hij bijna 30 jaar aan werkte. Bekeerde zich vlak voor zijn dood tot het katholicisme.

⁂ Clair Cameron Patterson (2 juni 1922-5 december 1995). Amerikaans geochemicus. Begin jaren 1950 bepaalde hij met uranium-looddatering de ouderdom van de aarde op 4,55 miljard jaar. Patterson streed ook tegen loodvervuiling in het milieu.

⁂ Richard Cobden (3 juni 1804-2 april 1865), Engels econoom, ondernemer en politicus. Nam het op voor vrede, ontwapening, niet-inmenging in aangelegenheden van andere staten en tegen slavernij en invoerheffingen op graan (die alleen in het belang waren van de grootgrondbezitters).

⁂ Adam Smith (5 juni 1723-17 juli 1790) was een Schotse moraalfilosoof en een pionier op het gebied van de politieke economie; een van de belangrijkste figuren van de Schotse verlichting. Zijn An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations (WWW) wordt beschouwd als zijn magnum opus en het eerste moderne werk in de economie.

⁂ Jan Hoving (5 juni 1877-27 mei 1939). >>27 mei.

⁂ Pierre Jean Georges Cabanis (5 juni 1757-5 mei 1808) was een Frans arts, fysioloog, parlementslid en filosoof. Cabanis was een aanhanger van de filosofie van de Verlichting, was materialist, voorstander van de Amerikaanse en de Franse Revolutie en hervormde het Franse medische onderwijs. Schreef Rapports du physique et du moral de l'homme (WWW).

♠ Karl Robert Eduard (von) Hartmann (23 februari 1842-5 juni 1906). Duits filosoof. Combineerde Schopenhauer, Hegel, Leibniz en Schelling in zijn bestseller Philosophie des Unbewußten (1869, WWW). Werd aangevallen door Nietzsche. Snel beroemd en snel vergeten.

⁂ Redmond O’Hanlon (5 juni 1947). Engels wetenschapper, redacteur, wereldreiziger en schrijver. Werd militant atheïst na kennisneming van het werk van Darwin. Schreef reisboeken. Had veel succes met voor de Nederlandse en Vlaamse TV gemaakte reis- en interviewprogramma’s. Woont nu in Drenthe.

♠ Jeremy Bentham (15 februari 1748-6 juni 1832) was een Engelse jurist, sociaal hervormer, een vooraanstaande rechtsfilosoof en een vroege pleitbezorger van het utilitarisme. Hij heeft de ontwikkeling van het liberalisme sterk beïnvloed. Voorstander van individuele en economische vrijheid, scheiding van kerk en staat, vrijheid van meningsuiting, gelijke rechten voor vrouwen, toestaan van homoseksuele handelingen, dierenrechten en de afschaffing van slavernij en fysieke straf (ook voor kinderen), het recht op echtscheiding en vrije handel, belasting op erfenissen, beperking van monopolies, pensioenen en een ziektekostenverzekering. Hij was een tegenstander van religie.

6 juni: Atheist Pride Day (WWW). Er is ook een Atheist Day op 23 maart.

7 juni 2005: eerste uitzending van de zesdelige RVU-televisieserie God bestaat niet van Paul Jan van de Wint en Rob Muntz. Wetenschappers, onder wie Dick Swaab, kwamen daarin hun visie uitleggen op de stelling dat God niet kan bestaan; in satirische sketches dreef Muntz de spot met godsdienstige symboliek. E.e.a. leidde tot heibel over ‘blasfemie’ in de uitzendingen. (>>YouTube ‘God bestaat niet’)

♠ Thomas Paine (29 januari 1737-8 juni 1809) was een Engels-Amerikaans filosoof, vrijdenker en politiek schrijver met revolutionaire zienswijzen over staatsinrichting, burgerrechten en religie. Zijn werken speelden een belangrijke rol in zowel de Amerikaanse als de Franse Revolutie en hij is een van de belangrijkste denkers van het liberalisme. Schreef The Age of Reason (WWW) contra de georganiseerde religie, verwierp de Bijbel en nam een deïstisch standpunt in.

♠ Richard McKay Rorty (4 oktober 1931-8 juni 2007). Amerikaans filosoof, probeerde in zijn werk de pretenties te ontmaskeren van filosofen die een algemene fundering geven aan onze kennis, onze moraal of identiteit. Het ‘taalspel’ filosofie is, volgens Rorty, na stromingen als de fenomenologie en de analytische filosofie, rijp voor de herontdekking van het pragmatisme, waarin uitspraken worden beoordeeld op hun consequenties en interpretaties worden vergeleken op hun bruikbaarheid.

⁂ Francis Harry Compton Crick (8 juni 1916-28 juli 2004) was een Engelse natuurwetenschapper, een van de ontdekkers van de structuur van het DNA. Verwachtte dat de samenleving op termijn eugenetische maatregelen zou accepteren. Was een naar het atheïsme neigende humanist en agnost. Speculeerde begin jaren ’70 dat het leven op aarde gebracht kon zijn door een buitenaardse intelligentie, maar schijnt daar later op teruggekomen te zijn. Hij vond het christelijk geloof ridiculous. Ondertekende de verklaring Humanism and its aspirations (WWW).

8 juni 1949: Publicatie in Engeland van het boek 1984 van George Orwell. Dystopische roman, waarin een alziende leider, ‘Big Brother’, het symbool is voor een opdringerige overheid en een onderdrukkende bureacratie.

9 juni 1889: Vrijdenkers, onder wie Jacob Moleschott, onthullen te Rome een monument voor Giordano Bruno op het plein Campo de' Fiori. (>> De Vrijdenker 2019-07 p. 4, 2020-04 p. 29, 2020-06 p. 11)

♠ Balthasar Bekker (20 maart 1634-11 juni 1698). Nederlands predikant en theoloog, bestrijder van bijgeloof, een van de voorlopers van de Verlichting. Zijn grote verdiensten waren het wijzen op passages in de Bijbel met aanpassingen aan de heersende en antieke denkbeelden en zijn strijd tegen de heksenvervolgingen. Schreef in 1691 de bestseller De betooverde weereld (WWW: in DBNL), hierin bestreed hij het bestaan van heksen, spoken en duivels en het idee van bezetenheid door de duivel. Ook het bestaan van de duivel zelf trok hij in twijfel. In 1629 werd hij afgezet als predikant.

⁂ Harriet Martineau (12 juni 1802-27 juni 1876) was een Engelse sociologe, schrijfster en vrijdenkster. Zij onderzocht aspecten van de Amerikaanse samenleving; ze werd daar met de dood bedreigd wegens haar afwijzing van de slavernij. Later reisde ze naar het Midden-Oosten; daarover  schreef ze een boek (Eastern Life, Past and Present, WWW) met daarin de stelling dat religies door de mens worden gecreëerd en niet geopenbaard worden door een god. Ze vatte het werk van Auguste Comte samen in het Engels.

⁂ Cornélie Lydie Huygens (13 juni 1848-31 oktober 1902) was een Nederlands schrijfster, sociaaldemocraat en feministe. In 1896 sloot ze zich aan bij de nieuw opgerichte Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP), als eerste vrouwelijke lid en als eerste vrouw in Nederland die lid was van een politieke partij. Ze werd bekend als de "Rode freule". Hoewel tegen het instituut huwelijk, trouwde zij op 52-jarige leeftijd met een Duitse zakenman, die haar roman Barthold Meryan (WWW: in DBNL) in het Duits had vertaald. Minder dan een maand daarna verdronk zij zich in het Vondelpark.

14 juni 1966:Beëindiging van de Katholieke Index van verboden boeken door paus Paulus VI. De Index was ingesteld door paus Paulus IV in 1529.

♠ Giacomo Leopardi (29 juni 1798-14 juni 1837) was een belangrijke Italiaanse dichter, schrijver, filoloog en filosoof. In zijn vermanende canzoni, openbare gedichten, spoorde hij zijn landgenoten aan om zich te bevrijden van de politieke onderdrukking van de post-Napoleontische restauratie en hij werd zo een voorvader van de Risorgimento en andere nationale bevrijdingsbewegingen in de 19^e eeuw. Opmerkelijk voor die tijd: hij had een mannelijke levensgezel.

⁂ Jean Meslier (15 juni 1664-17 juni 1729) was een Franse dorpspastoor die bij zijn overlijden een omvangrijk manuscript in drievoud naliet waarin hij het atheïsme aanprees en min of meer vooruitliep op het communisme. De eerste volledige editie, verzorgd door Dageraad-oprichter Rudolf Carel d'Ablaing van Giessenburg, verscheen in 1864 in Amsterdam (WWW: Wikipedia ‘Jean Meslier’, onderaan).

⁂ Carmen Argibay (15 juni 1939-10 mei 2014) was een Argentijns jurist en rechter van het Joegoslavië-tribunaal. Ze werd opperrechter in eigen land, ondanks tegenstand van de Katholieke Kerk en de pro-life-beweging, omdat ze een uitgesproken atheïst was en voorstander van de legalisering van abortus.

⁂ Ferdinand Freiligrath (17 juni 1810-18 maart 1876), was een Duits, tot ongeveer 1855 socialistisch, dichter, vertaler van literair werk en journalist. Werd in 1842 vrijmetselaar. Ondersteunde met gedichten de revolutie van 1848. Werkte vanaf 1848 als buitenland-redacteur bij de Neue Rheinische Zeitung samen met Friedrich Engels en Karl Marx.

⁂ Albert Friedrich Benno Dulk (17 juni 1819-29 oktober 1884). Duits schrijver, criticus, revolutionair, socialist, politicus en vrijdenker. Ontzenuwde anti-joodse vooroordelen in zijn toneeldrama Lea. Nam actief deel aan de revolutie van 1848/9. Stichtte een vereniging van arbeiders. Trad uit de kerk. Liep naar Napels en reisde naar Egypte; leefde maanden als een kluizenaar op de Sinaï. Stichtte in 1882 de eerste vrijdenkersgemeente in Stuttgart.

♠ Jean Meslier (15 juni 1664-17 juni 1729), >>15 juni.

⁂ Cornelis Jacob (Cor) de Ronde (18 juni 1925 ‒ 4 april 2013), Nederlands politicus, PvdA-lid. Hij werd de eerste humanistische burgemeester in Nederland, van 1972 tot 1977 van Bergambacht en Ammerstol, daarna tot 1987 van Brielle.

⁂ Blaise Pascal (19 juni 1623-19 augustus 1662) was een Franse wis- en natuurkundige, christelijk filosoof en theoloog. Als christelijk denker vooral apologeet (verdediger) van de openbaring; hij kreeg zelf een openbaring in 1654. Hij stelt dat de rede haar eigen grenzen moet kennen en dat zij moet buigen voor de door God gegeven werkelijkheid. Bekend is de ‘gok van Pascal’ (opgenomen in zijn Pensées) dat men volgens de kansrekening wel in God moet geloven: als deze namelijk bestaat, is de winst voor de gelovige oneindig. Bestaat God niet, dan verliest men niets.

19 juni 2007: Veroordeling van twee alternatieve artsen in de zaak Millecam. Wegens ernstig tekortschieten bij de behandeling van de aan kanker lijdende Sylvia Millecam ‒ hij schreef homeopathische middelen voor waarbij hij zich liet leiden door inzichten van ‘medium’ Jomanda ‒ moest een internist zijn artsentitel inleveren; een andere arts werd voor een jaar geschorst. Jomanda werd eerder vrijgesproken.

⁂ Ahmed Salman Rushdie (19 juni 1947) is een Brits-Amerikaanse essayist en schrijver van Indiase afkomst. Hij schrijft voornamelijk fictie en is een voorvechter van de vrijheid van meningsuiting. Hij werd beroemd door onder meer zijn roman The Satanic Verses (De duivelsverzen), waarin de Koran met ‘Bollywood’ wordt vermengd. Op 14 februari 1989 sprak de Iraanse ayatollah Khomeini vanwege De duivelsverzen een fatwa uit die islamieten wereldwijd opdroeg om Rushdie te doden. In 1989 en 2022 zijn aanslagen op hem gepleegd.

20 juni 1789: Eed op de Kaatsbaan te Versailles tijdens de Franse revolutie, waarbij afgevaardigden van de derde stand, de adel en de geestelijkheid zwoeren voor een grondwet te zullen zorgen; die kwam er in 1791, voorafgegaan door de Verklaring van de rechten van de mens en de burger (WWW, zie Wikipedia).

21 juni:  Wereldhumanismedag.De langste dag van het jaar is in de jaren tachtig door humanistische groepen in de VS en Europa uitgeroepen tot Internationale Dag van het Humanisme. In Nederland werd voor het eerst in 2013 een nationale Wereldhumanismedag georganiseerd.

♠ Niccolò di Bernardo dei Macchiavelli (3 mei 1469-21 juni 1527) was een Italiaanse diplomaat, politiek filosoof, militair strateeg, historicus, dichter, toneelschrijver en humanist, gevestigd in Florence tijdens de Italiaanse renaissance. Hij geldt als de grondlegger van de moderne politieke wetenschappen. In de periode 1513-1515 schreef hij Il Principe (WWW: Wikipedia ‘De Vorst’). De hoofdmoot van het boek wordt gekenmerkt door utilistisch denken: het doel heiligt de middelen. Machiavelli sprak over regeren als Realpolitik, zonder enig godsdienstig of levensbeschouwelijk voorbehoud of uitgangspunt.

⁂ Anthony Collins (21 juni 1676-13 december 1729) was een rijke Engelse filosoof, deïst en materialist. Vrederechter. Bevriend met John Locke. Schreef A Discourse of Freethinking, occasioned by the Rise and Growth of a Sect called Freethinkers (1713, WWW), waarin priesters van alle kerken werden aangevallen en gepleit werd voor vrijheid van denken.

⁂ Friedrich Wilhelm Christian Karl Ferdinand Freiherr von Humboldt (22 juni 1767-8 april 1835), >>8 april.

♠ George Denis Patrick Carlin (12 mei 1937-22 juni 2008) >>12 mei.

⁂ Jean-Baptiste de Boyer, marquis d'Argens (24 juni 1704-11 januari 1771) was een Frans schrijver tijdens de Vroege Verlichting. Vergeleek in zijn populaire brievenroman Lettres juives (1736) verschillende Europese regeringsvormen. Schreef waarschijnlijk de anoniem verschenen roman Thérèse philosophe (1749), waarin het Spinozisme werd uitgelegd in een erotische sfeer.

⁂ Johann Baptist Hermann Maria (Anacharsis) Cloots (24 juni 1755-24 maart 1794) was een Pruisische edelman, die een belangrijke rol speelde in de eerste fase van de Franse Revolutie. Als zelfbenoemde "persoonlijke vijand van God en Jezus Christus" verklaarde hij de onverbiddelijke oorlog aan religies en tronen. Werd geguillotineerd na door Robespierre beschuldigd te zijn van samenzweren tegen Frankrijk.

⁂ Ricky Dene Gervais (25 juni 1961) is een Brits komiek, acteur en schrijver. Gervais omschrijft zichzelf als atheïst. Hij benadert in zijn optredens godsdiensten, waaronder vooral het christendom en de islam, zeer kritisch.

⁂ Josiah Warren (26 juni 1798-14 april 1874) was een Amerikaanse sociale hervormer, uitvinder (van een snelle drukpers), musicus, zakenman en filosoof; voorloper van het sociaal-individualisme. Verwoordde het vrije markt-socialisme. Stelde een utopische stad-samenleving voor.

♠ Flavius Claudius Julianus (6 november 331-26 juni 363), bekend als Julianus de Afvallige, was Romeins keizer in 361-363. Schroefde de bevoorrechting van christenen terug en deed pogingen om de Romeinse godenverering te herstellen,

♠ Max Stirner, pseudoniem van Johann Caspar Schmidt (25 oktober 1806-26 juni 1856). Duits individualistisch filosoof. Zijn voornaamste werk is Der Einzige und sein Eigentum (1844, Ned. vertaling op WWW); het werd fel bekritiseerd door Marx en Engels. Sleutelbegrip is egoïsme, maar dan in neutrale zin. Verder gaat het over kennis, begrip en zelfbewustzijn.

♠ Harriet Martineau (12 juni 1802-27 juni 1876) >>12 juni.

⁂ Jean-Jacques Rousseau (28 juni 1712-2 juli 1778). Baanbrekend filosoof, schrijver en componist. Hij heeft invloed uitgeoefend op de literatuur, pedagogiek en politiek. Belangrijk was zijn Du contrat social (1762, WWW in Frans en Engels). Schreef mee aan Diderots Encyclopédie. Wordt tot de Verlichting gerekend, maar zag allerlei nadelen in de vooruitgang.

28 juni 1970: Christopher Street Liberation Day, eerste Gay Pride optocht in New York.

⁂ Giacomo Leopardi (29 juni 1798-14 juni 1837) >>14 juni. 

♠ Thomas Henry Huxley (4 mei 1825-29 juni 1895) >>4 mei.