52

de schoolbanken zaten, werd op de meeste volksscholen van Duitsch Zwitserland de "Biblische Geschichte" van Christoph Schmied als religieus leermiddel gebruikt. Toen hoorden wij nog de verhalen van de pratende slang in het paradijs, van de wonderen van Mozes, van Daniël in den leeuwenkuil, van Jonas in de walvisch, enz. Wonderen, wonderen en nog eens wonderen, maar die bijbelsche verhalen van Schmied waren zeer goed gesteld. De kinderen houden van zoo'n stijl en wij waren gelukkig bij de les. Toen der tijd was er niet veel tegen in te brengen, want het geloof aan wonderen was een deel van het bewustzijn van het heele volk. Geen Darwin was met zijn theorie opgestaan.

Maar na Darwin verschenen jaar in, jaar uit weer nieuwe drukken van de "Zweimal zwei und fünfzig biblische Geschichten für Schule und Familie" uit de Calwer Verlagsverein. Tien jaren na het verschijnen van Darwins werk, in het jaar 1869, kwam de 211de druk van dat boekje uit. Het bleef het leerboek voor godsdienst-onderwijs op de Luthersche scholen in vele Duitsche staten en op de hervormde scholen van eenige Zwitsersche kantons. (In Waadtland verscheen zelfs een Fransche vertaling ten behoeve der Fransche scholen.)

Dat Calwer wonderboekje vond zoo algemeen ingang bij kerk en staat, dat het tot het jaar 1869 in niet minder dan 64 talen (waaronder Chineesch) uitkwam. In dat boekje worden nog meer wonderen dan in dat van Schmied medegedeeld; zelfs worden, om de kinderziel met alle middelen der fantazie te verschalken, de merkwaardigste wonderen in prent voorgesteld. Zoo vindt men er o. a. het verhaal en de afbeelding van: de sprekende slang op den boom der kennis en de naakte Eva, den engel met het vlammend zwaard, bij gelegenheid van de verdrijving uit het paradijs, den zondvloed, de drie engelen bij Abraham en de achter de deur lachende Sarah, den ondergang van Sodom en Gomorrah, waarbij een dikke, plompe, Zwabische boeremeid met twee vleugels en uitgespreide armen een vlammend zwaard naar de brandende stad zwaait, Jacobs bedrog om het eerstgeboorterecht, de zeven magere koeien uit Pharao's droom, de goocheltoeren van Mozes