66

Maar met opzet houdt men den onderwijzer van de werkplaatsen der wetenschap verwijderd. De scheikundige, de bouwmeester, de landbouwkundige en de houtvester, de veearts en de tandmeester, ja zelfs de tooneelspeler en de machinist achter de schermen, zij allen moeten aan de hoogste scholen des lands studeeren en met de ware wetenschap vertrouwd gemaakt worden: alleen de onderwijzer der lagere school moest zich met de watersoep van seminarisch-kloosterachtige wijsheid tevreden stellen.

En daarin ligt een stelsel! maar het is een verwerpelijk stelsel. Op die wijze kan men beneden de dwaling verder verspreiden, terwijl boven de waarheid haar wezen blootlegt.

Ja, wij hebben het met onze halfheid en beginselloosheid al zoo ver gebracht, dat reeds in verscheiden kantons van Zwitserland, waar de schoolwet herzien moet worden, de reactionaire kreet door het land gaat: "Weg met de realia! weg met de natuurkennis! terug tot den ouden eenvoud met zijn program van lezen, schrijven en rekenen! — Hoe is het mogelijk, dat een dergelijke roep in het tijdperk van natuuronderzoek kan weergalmen? De meeste kinderen uit het volk genieten alleen lager onderwijs. En al die aanstaande burgers van den staat zouden niets van de natuurwetenschap mogen vernemen; zij zouden met de dingen dezer wereld en de wetten der natuur onbekend moeten blijven, opdat zij des te beter voor de hoop op een andere wereld toegankelijk zouden zijn. Terugkeer naar de middeleeuwen! Terug, zoo mogelijk, naar den "goeden ouden tijd" van het heksengeloof, toen men de vrienden der natuur als ketters en met den duivel in verkeering staande aan den schandpaal verbrandde.

Doch halt! Wanneer een dergelijke kreet zich krachtig hooren doet, dan heeft het zeker zijn natuurlijke oorzaak. Laat ons eerlijk zijn en erkennen, dat het op menige plaats beter ware, als er in het geheel geen natuurwetenschappelijk onderwijs voor de lagere school voorgeschreven ware, omdat juist het aldus genoemde onderricht erbarmelijk slecht gegeven wordt. Wie zelf geen gelegenheid had in het wetenschappelijk wezen der