56

eigenlijk een kind van de kerk is. Zij ontstond uit een behoefte van de hervormde kerk; nadat de boekdrukkunst uitgevonden was, moesten de zoogenaamde waarheden van Gods woord, door den druk tot in de afgelegenste hutten bekend gemaakt worden. Opdat de menschen die waarheid evenwel zouden lezen, moest men hen eerst onderricht in lezen en schrijven geven.

Nog in de vorige eeuw bestonden de voornaamste leermiddelen der volksschool in de psalmen Davids en de christelijke katechismus.

Sedert heeft zich een praktische behoefte doen gevoelen, In de jaren '40 en 50 begon men in de Zwitsersche volksscholen algemeen ook interest-rekening en wat aardrijkskunde te leeren. Van natuurlijke historie hoorde men op de gewone lagere school nog in het jaar '50 niets anders dan: "Man theilt die Pflanzen ein in Bäume, Sträucher, Kräuten und Gräser (Aristoteles!!); dan giebt es nog Moose, Algen und Flechten" (dat was een concessie aan den nieuweren tijd.)

Al de resultaten van het nieuwere onderzoek werden zoo streng mogelijk van de lagere school verwijderd gehouden; en waar des ondanks toch pogingen in het werk gesteld werden om de leerstof te vergrooten, ging elke schrede voorwaarts met den consekwenten weerstand van de kerk gepaard. Dat ging zoo in '50, in '60 en '70; ja eigenlijk gezegd gaat het heden nog zoo, ofschoon in sommige kantons tamelijk moeielijk. Meer en meer tracht de volksschool zich van de kerk vrij te maken. Daar de kerk stilstaat, maar de school als een levend organisme voorwaarts gaan moet, is aan een samenwerken van die beide nauwelijks meer te denken.

De vrijmaking van de school van de kerk is evenwel nog ver van een feit. Wel in Frankrijk en onlangs in Italië! In Duitschland, Oostenrijk en Zwitserland is er nog geen sprake van een volkomen scheiding tusschen school en kerk, zoodat in die landen het schoolwezen ten gevolge van het hinken op twee gedachten gevaar loopt de tering te krijgen. En dat dit zoo is, daarvan kan iedereen zich overtuigen. Nog altijd valt er waar te nemen, dat in de volksschool aan het godsdienst-