68

gemoedszaak en het moet aan het particulier initiatief overgelaten worden, hoe en wat er van die gemoedszaak te maken is. Het verstand evenwel van den burger is staatseigendom, is zijn grootste vermogen. Dit laatste aan te kweeken, te vergrooten, verder te ontwikkelen is plicht van den staat.

Daar waar de verwijdering van het godsdienstig onderwijs nog niet uitvoerbaar is, zal als overgangsmaatregel op zijn minst te eischen zijn, dat de Mozaïsche scheppingsgeschiedenis als duidelijk in het oog springende dwaling uit het onderwijs geheel verwijderd en dat in de volksschool slechts waarheid en niets dan waarheid onderwezen worde.

2. Alle onderwijzers moeten een grondige natuur-wetenschappeliike opleiding genieten, die hen in staat stelt op school een deugdelijk, op aanschouwing en proefneming, d. i. op ervaring (niet alleen op theorie) gegrondvest onderwijs in de natuurkennis te geven en bij voorkomende gevallen ook aan volwassenen over de belangrijkste vorderingen der natuuronderzoekers rekenschap te geven in openbare voordrachten, waartoe ieder belastingbetalend burger en elke burgeres gratis toegang moet hebben.

Aan dit postulaat kan slechts voldaan werden door opheffing van de op de meeste plaatsen nog kloosterachtig ingerichte en in middeneeuwschen geest gedreven kweekscholen voor onderwijzers, en door wetenschappelijke opleiding van onderwijzers op de hoogeschool.

Er moet hier bijzonder op gewezen worden dat dit postulaat niet als een votum van wantrouwen in alle bestaande kweekscholen op te vatten is. Wij hebben tegenwoordig in het kanton Zürich een sedert jaren voortreffelijk ingerichte staatskweekschool te Küsnach, die wereldberoemd is, omdat de directeur dier inrichting een zeer ontwikkeld wetenschappelijk natuuronderzoeker en tegelijk een uitstekend paedagoog is. Wat natuurwetenschappelijk onderwijs betreft, wordt al het onder zulke verhoudingen mogelijke gedaan. Iets dergelijks kan van het natuurwetenschappelijk onderwijs in de stedelijke Zürichsche onderwijzeressenkweekschool gezegd worden; ook aan die inrichting is de directeur een bekend natuuronderzoeker. Maar die inrichtingen zijn een zeldzame uitzondering, en geen van de uitstekende leeraars, die aan die beroemde inrichtingen werkzaam zijn, zal ontkennen, dat de graad van ontwikkeling van de candidaten voor onderwijzer bij eene studie aan de hoogeschool nog aanzienlijk hooger zou worden.

Mochten angstvalligen tegen dit postulaat de tegenwerping maken, dat de opleiding van onderwijzers aan de hoogeschool te kostbaar zou