45
"De gedachte dat er ergens een rustpunt, een halte voor het onderzoek bestond, is ten allen tijde de vloek zoowel van den godsdienst als van de wetenschap geweest. Wij staan hier beneden als eindige geesten te midden der oneindigheid, en voor een eindig wezen, dat de oneindigheid te gemoet snelt, bestaat nergens een ankerplaats, maar enkel het voorrecht en de gelegenheid tot eindeloos onderzoek."
Achter al de verschillende, uitgestrekte, onsamenhangende werken, ontdekkingen en proeven van de talrijke wetenschappelijke onderzoekers staat het gemeenschappelijke geloof, "dat alle wetenschappelijke waarheden slechts een zijn, dat het heelal één geheel vormt en dat verschillende waarheden slechts verschillende deelen van een goddelijk patroon zijn, dat zich over het geheele zichtbare gewaad der godheid uitstrekt.
Dat geloof der wetenschap is grootscher dan eenig ander, dat de godsdienst ooit geleeraard heeft."
Ik heb het werk van Savage-Schramm kort na zijne verschijning met groote belangstelling gelezen en in den schrijver feitelijk een theoloog leeren kennen, die werkelijk de waarheid zoekt en niet schuwt; die de waarheid liefheeft en niet haat, die de waarheid — voor zoover hij gelooft die erkend te hebben — vrij belijdt, en die niet huichelachtig aan een dwaling blijft hangen, omdat het getal der aan die dwaling geloovenden sterker is dan dat der vrienden van het licht. Zulke theologen zijn zeldzaam, vooral in deze dagen van algemeene verleugening. Vergun mij den wakkeren Amerikaan de hand te drukken, al zijn wij het ook niet in alle opzichten eens met hem. Dat zijn boek de lectuur van alle denkende Christenen, Joden en Heidenen moge worden; zelfs vrijdenkers bevelen wij het aan! Wij allen zonder onderscheid kunnen er veel uit leeren! En dat verklaar ik hier, nadat ik het boek voor de tweede maal met steeds klimmende belangstelling gelezen heb.
Savage is overtuigd: "dat alle wetenschappelijke waarheden slechts eene waarheid zijn, en dat het heelal één geheel vormt." — Wij deelen zijn opvatting en het is hier de plaats er aan te herinneren, dat de nieuwste ontdekkingen der schei- en natuurkunde bijna met vol-