55

van toezicht heeft het in haar macht, den onderwijzer op te dragen, of het aan dezen over te laten, godsdienstonderwijs te geven. Gewoonlijk wordt genoemd onderwijs feitelijk gegeven, ten deele door geloovige werkelijk orthodoxe onderwijzers en dan natuurlijk in den geest van de "evangelische Gesellschaft", gedeeltelijk door verlichte onderwijzers, die zich dan met meer of minder takt door den chaos van dwalingen heenwerken. De commissie van toezicht in het kanton Zürich heeft geen boek daarvoor verplichtend gesteld, maar er zich toe bepaald, eenvoudig een tweetal werkjes aan te bevelen. Het eene is een boekje met drie afdeelingen voor de 4de, 5de en 6de klas, dus voor kinderen van 9, 10 en 11 jaar, dat met verhalen uit het oude testament (zooals vanzelf spreekt ook met het scheppingsverhaal van Mozes, de eerste zonde en het zondvloeddrama) begint en drie jaar later met de reis van den apostel Paulus eindigt. Dat boekje, door een geestelijke (Meyer) geschreven, wordt in het kanton Zürich veelvuldig gebruikt. Maar naast dat boekje van Meyer worden in de Zürichsche scholen ook andere godsdienstige leerboekjes gebruikt; begrijpelijkerwijze zijn die van de vrije scholen de meest orthodoxe.

Een ander, zeer ontwikkelingsgezind kanton van Duitsch-Zwitserland — Thurgau — heeft zelfs de door de Züricher commissie slechts aanbevolen godsdienstige werkjes zoowel als het godsdienst-onderwijs verplichtend verklaard. Ook aan den Zwitserschen oever van de Bodensee begint dus het godsdienst-onderwijs op school met Mozes.

Zoowel in Duitschland (Württemberg heeft zooals algemeen erkend wordt de beste Duitsche scholen) als in Zwitserland, dus in het beschaafdste deel van Europa, in landen en provinciën, die de volksschool het meest genegen zijn, ziet men overal het verschijnsel:

Mozes, Mozes en nog eens Mozes als grondslag voor het godsdienstig onderwijs!

Voorwaar! Onze scholen staan nog altijd met heur eenen voet in de middeleeuwen. Dat is een gevolg van de ontwikkeling van het schoolwezen; wij behoeven er maar aan te herinneren, dat de volksschool