I.
MOZES OF DARWIN?
Geachte toehoorders, waarde vrienden!
Gij hebt mij uitgenoodigd voor u een vraag te bespreken, die niet alleen enkelen, maar iedereen die aan den vooruitgang van het openbaar leven een warm aandeel neemt, belang moet inboezemen.
Terwijl ik aan die vereerende roepstem gevolg geef, maak ik er gebruik van u op een der gewichtigste en belangrijkste verschijnselen van onzen veelbewogen tijd opmerkzaam te maken, een verschijnsel, dat alle menschenvrienden tot ernstig nadenken heeft genoopt en dit ook in de toekomst zal doen; ik bedoel den grooten tweestrijd in het wezen van ons opvoeding- en schoolstelsel, de rampzalige tegenstrijdigheid in het geestesleven der hedendaagsche beschaving, die het best met de vraag "Mozes of Darwin?" aangeduid kan worden.
Het is de tegenstrijdigheid tusschen de volks-opvoeding en de volksschool aan den eenen en de wetenschap en hare scholen aan den anderen kant.
Die tegenstrijdigheid valt niet te loochenen: zij bestaat reeds lang en is als een opmerkelijke tegenspraak reeds meer dan een halve eeuw door de meest toongevende autoriteiten opgemerkt, maar tot nu toe nooit met gunstig gevolg bestreden geworden.
Er schijnt aan dien strijd tusschen gelooven en weten geen einde te komen, integendeel, de kloof tusschen