IV.

 

Een Slotwoord aan tegenstanders en vrienden van de afstammingsleer.

 

"In Seelen, die das Leben aushalten,

Und Mitleid üben und menschlich walten,

Mit vereinten Waffen wirken und schaffen

Trotz Hohn und Spott:

"Da ist Gott!"

(Fr. Vischer.)

 

Toen ik in de vorige Septembermaand (1888) op een zonnigen voormiddag met verscheidene geestverwanten van Traunsee ter bedevaart naar het graf van mijn innig vereerden leeraar Fr. Vischer*) ging — hij ligt op het kerkhof te Gmünden begraven — gonsden de bijen en vlogen de vlinders boven de graven, en op het graf van dien onvergetelijken doode, die tot aan het einde van zijn leven een wakkere, dappere, machtige strijder voor geestesvrijheid en waarheid gebleven is, wiegden zich in de warme herfstlucht de teere bloemen, door een liefderijke hand daar geplant; en in de nabijheid wenkten talrijke grafteekens: zwarte, sombere kruizen als symbolen van het martelaarschap van groote denkers en tegelijk als symbolen van een zwaar aardsch lijden, wat geen sterveling bespaard wordt. — Daar herinnert iemand aan Vischers heerlijke woorden; "In Seelen, die das Leben aushalten, und Mitleid üben und menschlich walten, mit vereinten Waffen wirken und schaffen, trotz Hohn und Spott: da ist Gott!''

 

*) Friedrich Theodor Vischer (1807–1887) was hoogleraar esthetiek en literatuurwetenschap. (noot RvE)