76
afdalen, doordien wij in staat zijn uit het verleden en het heden de ontwikkelingswetten en verschijnselen der toekomst vooruit te bepalen.
De afstammingsleer wordt ook wel ontwikkelingsleer geheeten. De laatste uitdrukking is ruimer dan de eerste, die slechts op de levende organismen betrekking hebben kan, terwijl de uitdrukking ontwikkelingsleer op de heele zichtbare wereld, op het Al betrekking heeft.
Inderdaad vindt men de ontwikkelingsleer als waarheid niet alleen in de verschijnselen van de natuur op aarde, maar ook als de uitdrukking van de groote wet in het leven van het heelal.
Dat leert ons de sterrekunde.
Ons zonnestelsel is niet op eens geworden wat het heden is, maar heeft zich in een onberekenbaar langen tijd langzamerhand uit den chaos ontwikkeld. Het onderzoek der sterrenwereld heeft ons de zekerheid gegeven, dat er in het heelal voortdurend veranderingen plaats grijpen, dat de stof in het wereldruim aan een eeuwige omzetting en nooit rustende beweging onderworpen is. En wat wij heden avond aan den helderen sterrenhemel zien schitteren en flonkeren, is de lichtvolle openbaring van een leven zonder begin en zonder einde, de tastbare openbaring uit ongelijke verten en diepten van de eindelooze ruimte vol eindelooze stof met eindelooze kracht. Ons oog ziet in de werkplaats van het al, dat nooit rustte, nooit klaar, nooit af was, maar een eeuwig onvoltooid, steeds weer wordend en vergaand, steeds in beweging, vormend en in voortdurende verandering zich gestadig vervormend. Ons zonnestelsel met de eenige vaste ster, onze zon, en de talrijke planeten en planetoïden, benevens heur trawanten, is maar een sterrenhoopje in het Al; elke andere vaste ster — en wij kunnen er met het bloote oog ongeveer 5800 tellen — vertegenwoordigt weder een wereld op zichzelf. Nu ontdekt de sterrekundige met den besten verrekijker in onzen tijd niet minder dan 40 tot 50.000 millioen van dergelijke lichtende werelden. Er zijn plaatsen in het wereldruim, waar zulke zonnestelsels nog in wording zijn, pas ontkiemen uit de diepten van den onbegrensden ether-oceaan, langzaam licht en vorm aannemen als