57
onderricht te veel plaats wordt geschonken. Toch is het een zonde tegen de wetten der ontwikkeling, aan onvolwassen kinderen, die nog niet in staat zijn over abstracte begrippen na te denken, in de eerste schooljaren godsdienst-onderwijs te geven; een zonde is het, dat er geen gelegenheid verzuimd wordt onvolwassen kinderen vol te stoppen met begrippen en lessen, waarvoor een gezonde volwassene al zijn krachten moet inspannen om die te begrijpen, zonder daarin te slagen. Onze volksscholen zondigen tegen de natuurlijke ontwikkeling van het verstand, door den kinderen metaphysica te leeren.
Het wordt strafbaar, wanneer de ouders in hun te grooten ijver nog verder gaan en vier- of vijfjarige kinderen naar de vrome zondagscholen zenden. Wat voor goeds kan het geven als des zondagsmiddags die kleine voor lucht en zonneschijn bestemde kinderen uit de school komen en aan tafel van de zondagschool vertellen, hoe er bijv. over Johannes gesproken is, die naar de woestijn gegaan en daar met kemelshaar uit gekomen was. Wat er van te zeggen als 4-10jarige kinderen op de zondagschool met de leer der wedergeboorte bekend gemaakt worden, zoodat de meisjes thuisgekomen aan vader vragen, wat het eigenlijk zeggen wil, "de onderwijzeres heeft gezegd, dat ik een heel nieuw hart krijgen moet."1)
Ik ben er verre van verwijderd een geestelijke verandering in den mensch, zooals nu en dan bij den een of ander is waar te nemen, te willen loochenen en te ontkennen, wat men een soort wedergeboorte noemt. Maar het is een vergrijp aan de kinderlijke ziel, wanneer men aan kleine jongens en meisjes de leer van een noodzakelijke wedergeboorte onderwijst. Waar dat alles heenleidt? Wij weten er in Zürich van te spreken—naar het leger des heils!
Wanneer wij de resultaten van mijn paedagogische wandeling kort samenvatten, dan blijkt — wat geen met de zaak bekend man betwisten en geen eerlijk mensch ontkennen zal, daar het onloochenbare feiten zijn —
1) Dit is werkelijk in Zürich voorgekomen.