65

zijn, dan heilzame leeringen. Zij zullen mij toegeven, dat zulk onderwijs er op ingericht is het laatste restje eerbied voor de wijsheid der onderwijzers aan de lagere- en kweekscholen der geloovige christenen geheel en al op te ruimen. Ik voor mij behoud des ondanks nog een greintje eerbied:

Men wendt toch voor, het goede, alleen het goede te willen;

Wie het goede wil, kan mijn vriend zijn, ook als hij, uit onverstand, een verkeerden weg bewandelt.

Maar ik beweer, dat een onderwijzer, die in de kennis der natuur onderwezen en met werkelijke wetenschap in aanraking gekomen is, nooit ofte nimmer zoo misdadig met het kneedbare verstand van een kind zal experimenteeren, als het in duizenden en nog eens duizenden scholen heden nog op staatskosten geschiedt.

Welk een schat van waarachtige leering zou de onderwijzer den jeugdigen wereldburger tot nut en opbouwing kunnen geven, als die onderwijzer werkelijk de bloemen des velds, de dieren des wouds kende. Wat zou dat voor een schoon leven zijn, als de met kennis toegeruste onderwijzer in Mei of Juni met zijn vroolijke troep door veld en bosch wandelde, waar elke bloem haar geheim openbaart, iedere stand zijn taal spreekt, elk verschijnsel een heilige wet laat zien, iedere lichtstraal zijn juisten weg neemt! Zou elk schooluur niet een lang begeerde en sterk verlangde stonde worden, waar uit de schitterende oogen der leergierige jongens en meisjes de heilige vreugde der geestdrift lichtte, voor een juist begrip der ons omringende dingen ?

Wie heeft ze reeds gezien, de tranen van vreugde en dankbaarheid voor de wegwijzing in de grootsche, verhevene mysteriën der natuur en het leven? Wie heeft haar reeds ondervonden, de grootste aller genoegdoeningen, als heengaande leerlingen bij den meester kwamen, om hem te zeggen dat hij behulpzaam geweest is om hen tot denkende, tot gelukkige menschen te maken, doordat hij hun het recht begrip van de zichtbare wereld hielp ontsluiten! Het waren die leeraren, die uit de bron der wetenschap gedronken hadden en zich ernstig beijverden door stelselmatige studiën in den geest der natuurstudie door te dringen.